Het publieke domein en 5 dingen die niet onder het auteursrecht vallen

We doen mee aan de auteursrechtweek, een reeks acties en discussies ter ondersteuning van de belangrijkste beginselen die het beleid inzake auteursrecht moeten sturen. Deze week buigen diverse groepen zich dagelijks over verschillende elementen van de wet en bespreken ze wat er op het spel staat en wat we moeten doen om ervoor te zorgen dat het auteursrecht creativiteit en innovatie bevordert.

Het onderwerp van de auteursrechtweek van vandaag is “Bouwen aan en verdedigen van het publieke domein”. We weten dat het publieke domein ons cultureel gemeengoed is en een cruciale bron voor innovatie en toegang tot kennis. Het beleid inzake auteursrecht moet ernaar streven een robuust, toegankelijk publiek domein te bevorderen, en niet te verkleinen.

Vanuit een juridisch perspectief is het publiek domein de ruimte waarin geen intellectuele-eigendomsrechten bestaan. Dit betekent dat werken in het publieke domein zonder enige beperking gebruikt mogen worden. Werken komen op verschillende manieren in het publieke domein terecht. Ten eerste bevinden werken waarvan de auteursrechten zijn verlopen zich in het publieke domein. In de Verenigde Staten is de duur van het auteursrecht het leven van de auteur plus nog eens 70 jaar. Echt oude werken (in ieder geval die welke vóór 1923 zijn gepubliceerd) behoren dus tot het publieke domein.

Ten tweede kunnen werken in het publieke domein komen als auteurs ze daar plaatsen voordat het auteursrecht afloopt. Dit wordt mogelijk gemaakt door gebruik te maken van de CC0 Public Domain Dedication. Hiermee kan iedereen afstand doen van zijn auteursrecht en een werk direct in het wereldwijde publieke domein plaatsen, nog voordat het auteursrecht is verlopen. Een voorbeeld van het gebruik van het publieke domein is de website Unsplash, die ongelooflijke, gratis, “doe wat je wilt” hoge-resolutie fotografie laat zien. Alle fotografen daar hebben hun beelden opgedragen aan het publieke domein met behulp van CC0.

Ter derde, sommige werken zijn in het publieke domein omdat ze nooit auteursrechtelijk beschermd zijn geweest! Ook al is het belachelijk eenvoudig om auteursrecht te krijgen (je hoeft letterlijk niets anders te doen dan iets op een stuk papier te krabbelen of op de digitale ontspanknop van je iPhone camera te klikken). Maar er zijn bepaalde soorten werken die niet auteursrechtelijk beschermd zijn. Wat zijn enkele van deze omstandigheden waarin het auteursrecht niet van toepassing is?

1. Niet-vastgelegde werken. Om auteursrecht te krijgen, moet een werk “zijn vastgelegd in een stoffelijk medium”. Als dat niet zo is, krijgt het geen auteursrecht.
2. Ideeën. Uit de U.S. copyright wet: “In geen geval strekt de auteursrechtelijke bescherming van een oorspronkelijk werk zich uit tot ideeën, procedures, processen, systemen, werkwijzen, concepten, principes of ontdekkingen, ongeacht de vorm waarin ze zijn beschreven, uitgelegd, geïllustreerd of belichaamd in dat werk.”
3. Feiten. Werken die geheel bestaan uit informatie die algemeen bekend is en die geen origineel auteurschap bevatten, worden niet beschermd door auteursrecht. Dit kunnen kalenders zijn, lengte- en gewichtsgrafieken, meetlint en linialen, enz.
4. U.S. Overheidswerken. Uit de U.S. copyright wet: Auteursrechtelijke bescherming “is niet beschikbaar voor enig werk van de regering van de Verenigde Staten.” Hieronder kunnen vallen federale rechterlijke uitspraken, statuten, toespraken van federale regeringsfunctionarissen, persberichten, volkstellingsrapporten, etc.
5. Veel andere dingen! Er zijn nog veel meer dingen die specifiek niet door het auteursrecht worden beschermd, zoals kookrecepten, modeontwerpen, titels en slogans, domeinnamen, bandnamen, genetische code, en “nuttige artikelen” die een utilitaire functie hebben (zoals een lamp).