Co naprawdę oznacza słowo "kafkowski"? A Short Animated Video Explains

Od nazwisk wielkich pisarzy wywodzimy przymiotniki, które mają zawierać całe filozofie lub sposoby wyrażania się. Mamy Homerycki, Szekspirowski, Joyceński, itd. Dwa takie przymiotniki, które wydają się mieć największe zastosowanie do naszej współczesnej kondycji, wyrażają niestety znacznie mroczniejsze, bardziej ciasne wizje niż te: „orwellowski” i „kafkowski”. Przymiotniki te również – sugeruje pisarz Noah Tavlin – nazywają dwie z najbardziej niezrozumiałych wizji autorskich. W filmie TEDEd z zeszłego roku, Tavlin próbował wyjaśnić nieporozumienia związane z „Orwellowskim”, terminem, który jest podrzucany przez punditów jak polityczne Frisbee.

Tavlin powraca w powyższym filmie, aby wyjaśnić znaczenie „Kafkowskiej”, mniej nadużywanego deskryptora, ale takiego, który wciąż może nie być w pełni doceniony. Zaczyna od krótkiego streszczenia powieści Kafki Proces, w której „K, główny bohater, zostaje aresztowany znikąd i zmuszony do przejścia przez oszałamiający proces, w którym ani przyczyna aresztowania, ani charakter postępowania sądowego nie są dla niego jasne.” Scenariusz ten „uważany jest za tak charakterystyczny dla twórczości Kafki”, że uczeni używają do jego opisu terminu „kafkowski”. Kafkowska stała się skojarzeniem wszystkich „niepotrzebnie skomplikowanych i frustrujących doświadczeń, jak na przykład bycie zmuszonym do poruszania się po labiryntach biurokracji.”

Ale słowo to jest o wiele bogatsze niż tak swobodne użycie, jak opisanie wycieczki do DMV.

Tavlin odwołuje się do opowiadania Kafki „Poseiden”, w którym bóg morza nie może ani zbadać, ani cieszyć się swoim królestwem, ponieważ jest pogrzebany pod górami papierkowej roboty. W rzeczywistości jest on „więźniem własnego ego”, niechętnym do delegowania zadań, ponieważ uważa swoich podwładnych za niegodnych tego zadania. Ta historia, argumentuje Tavlin, „zawiera wszystkie elementy, które składają się na prawdziwie kafkowski scenariusz.”

To nie sam absurd biurokracji, ale ironia okrężnego rozumowania bohatera w reakcji na nią, jest emblematyczna dla pisarstwa Kafki. Jego tragikomiczne historie działają jak forma mitologii dla nowoczesnego wieku przemysłowego, wykorzystując logikę snu do zbadania relacji między systemami arbitralnej władzy a uwikłanymi w nie jednostkami.

Tavlin odnosi się do Metamorfozy i „Artysty głodu” jako kolejnych przykładów tego, jak bohaterowie Kafki nadmiernie komplikują swoje własne życie poprzez fanatyczne, jednostkowe oddanie absurdalnym warunkom.

Ale, jak przyznaje Tavlin w dalszej części filmu, zdumiewające mechanizmy władzy w historiach takich jak Proces „wskazują również na coś znacznie bardziej złowrogiego” – ideę, że tajemnicze biurokracje stają się samonapędzające i działają niezależnie od ludzi rzekomo sprawujących władzę, którzy sami zostają zredukowani do funkcjonariuszy tajemniczych, niepodlegających kontroli sił. Tavlin cytuje Hannah Arendt, która badała totalitarne koszmary, które Kafka przewidział w swoim czasie, i pisała o „tyranii bez tyrana”. Niedawno filozof Manuel De Landa stworzył teorię coraz bardziej złożonych, bezosobowych systemów, które nie wymagają ludzkiej interwencji. Na przykład jego Wojna w erze inteligentnych maszyn wyobraża sobie współczesne działania wojenne jako ewoluujące operacje bardziej lub mniej samoorganizujących się systemów uzbrojenia. Teoretycy często zauważają, że tempo postępu technologicznego postępuje obecnie w tak zawrotnie ekspresowym tempie, że wkrótce przekroczy naszą zdolność do kontrolowania lub zrozumienia go w ogóle. Być może, jak sugeruje Elon Musk z Tesli, my sami nie jesteśmy niczym więcej niż operacjami w złożonym systemie, symulowanymi istotami wewnątrz programu komputerowego.

Ale scenariusze takie jak De Landa i Muska również nie są kafkowskie, ponieważ tym teoretykom współczesnej technokracji brakuje kluczowej cechy wizji Kafki – jego mrocznego, tragikomicznego, absurdalnego poczucia humoru, które przenika nawet jego najbardziej ponure wizje. Z jednej strony, mówi Tavlin, „polegamy na coraz bardziej zagmatwanych systemach administracji” i znajdujemy się w sytuacji, w której jesteśmy sądzeni i rządzeni „przez ludzi, których nie widzimy, według zasad, których nie znamy” – co z pewnością wywołuje głęboki niepokój i psychiczne cierpienie. Z drugiej strony, uwaga Kafki skierowana na absurd „odbija nasze braki z powrotem na nas samych”, przypominając nam, że „świat, w którym żyjemy, jest światem, który stworzyliśmy”. Nie jestem pewien, jak konkluduje Tavlin, czy Kafka wierzył, że mamy „moc zmieniania na lepsze” nadmiernie skomplikowanych systemów, które ledwie rozumiemy. Sądzę, że komiczna wizja Kafki ostatecznie uczestniczy w tym, co Miguel de Unamuno nazywał „tragicznym sensem życia”. Ale nie odmawia swoim bohaterom pełnej wolności wyboru, nawet jeśli często nie mają pojęcia, co wybierają i dlaczego.

Uwaga: Możesz pobrać najważniejsze dzieła Franza Kafki jako darmowe audiobooki, jeśli zapiszesz się na 30-dniową bezpłatną próbę w Audible. W ramach każdej próby otrzymasz dwa darmowe audiobooki. Więcej informacji na temat tego programu znajdziesz tutaj.

Co naprawdę oznacza słowo „kafkowski”? A Short Animated Video Explains

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi