Istnieje historia między Indiami a Wielką Brytanią

Jak Indie świętują 70 lat niepodległości od Brytyjczyków, istnieje alternatywna perspektywa spojrzenia na historię tych dwóch narodów. Historia, która nie została zdefiniowana wyłącznie przez Radź, ale taka, która rozwijała się w okresie połowy XVIII wieku, zanim brytyjskie rządy się utrwaliły. Posunęłabym się do stwierdzenia, że aby w pełni zrozumieć rok 1947, trzeba zrozumieć, jak Brytyjczycy wkroczyli do Indii w latach siedemdziesiątych XIX wieku.

Wówczas, gdy przyszłość nie była jeszcze napisana, istniała możliwość wymiany między kulturami. Wymiana ta nie byłaby dostępna, gdyby rozwarstwienie rasowe i polaryzacja „my” kontra „oni” stały się normą. Był to czas akceptacji i odrzucenia, kiedy klasa, a nie kolor skóry, była często nadrzędnym czynnikiem różnic.

Rewizjonistyczni historycy opisują bardziej zintegrowaną kulturę na południu, szczególnie w Chennai (dawniej Madras), gdzie europejskie i indyjskie elity współdziałały w żywej kulturze „soiree”. Jak pisze David Washbrook: „Długie obcowanie z ideami europejskimi dało początek wielu innym formom dialogu międzykulturowego, które mogły być pozytywnie oceniane przez samych Europejczyków, nawet w metropolii. Najbardziej niezwykły był tu wielki dwór Maratha w Thanjavur.”

Podczas gdy holenderskie, francuskie i angielskie firmy handlowe i kupcy rywalizowali ze sobą, by przechytrzyć się nawzajem, nie było pewności, że Wielka Brytania odniesie sukces jako dominująca potęga. Za każdym razem, gdy w Europie wybuchała wojna między Brytyjczykami a Francuzami, południowe Indie stawały się sceną, na której rozgrywała się ta rywalizacja.

W 1776 roku Wielka Brytania straciła swoje amerykańskie kolonie, a cztery lata później Tipu Sultan pokonał armie Kompanii Wschodnioindyjskiej (EIC) w drugiej wojnie w Majsurze (1780-’84). Według Natashy Eaton, „nie było precedensu dla bezpośrednich rządów brytyjskich nad ludami nieeuropejskimi, nie było też współczesnych przykładów rządów europejskich w Azji.”

Ale istniały pewne wyraźne tendencje motywowane rasowo, gdy władza kolonialna zmieniła się z handlowej na polityczną pod koniec XVIII wieku. Podczas gdy duża anglo-indyjska (wtedy znana jako euroazjatycka) społeczność pomogła Anglii umocnić władzę we wczesnym okresie, od 1786 r. Anglo-Indianie zostali wykluczeni z europejskiego życia społecznego i nie byli już klasyfikowani jako brytyjscy poddani, ale jako „rdzenni mieszkańcy Indii”. Był to tylko jeden z kilku znaczników, które wskazywały na śmierć eklektycznych zapożyczeń kulturowych i wymiany między dwoma narodami.

Jeden dziewiętnastowieczny tekst tamilski, Sarva-Deva-Vilasa, pociąga za sobą soczewkę na bogate życie artystyczne Madrasu, jego rdzennych przywódców i to, jak zarówno Wschód, jak i Zachód naśladowały się nawzajem.

Zbiegło się to również w czasie z przejściem od EIC jako małej instytucji handlowej do tego, co miało stać się pierwszą na świecie korporacją wielonarodową. Już wtedy John Company, jak ją nazywano, zaczynała zyskiwać reputację firmy robiącej wszystko, co w jej mocy, by zmaksymalizować zyski tragicznym kosztem swoich poddanych.

Jawaharlal Nehru, zaangażowany nacjonalista i pierwszy premier niepodległych Indii (1889-1964), zauważył, że mniej więcej w tym czasie hinduskie słowo „łup” weszło do brytyjskiego słownika. Choć Nehru jest bardziej znany ze swojego przemówienia o „próbie przeznaczenia” w 1947 r., w książce „Odkrycie Indii” opisuje, że proces, który Brytyjczycy później nazwali handlem, był w rzeczywistości „grabieżą”, a „drzewo Pagody” – czyli drzewo pieniędzy – „było potrząsane raz po raz, dopóki najstraszliwszy głód nie spustoszył Bengalu”.

Jasne jest więc, że ten okres przed Radżą był daleki od sielanki – z pewnością jest to nostalgiczny mit rozpowszechniany przez przemysł rozrywkowy – a jednak oferuje inną perspektywę. W szczególności, sugerowałabym, że ten czas wymiany może być ucieleśniony w mało znanej postaci dubasza – dosłownie tłumacza – wyjątkowej jednostki Madrasi znajdującej się na „skrzyżowaniu” kultur.

Od początku 1700 roku dubasze przenieśli się z peryferyjnych obszarów rolniczych Madrasu i zaczęli wywierać wpływ w centrum jako członkowie elity. Działali jako tłumacze lub pośrednicy między ludźmi z Kompanii Europejskiej, prywatnymi kupcami i miejscowymi kupcami, a ich wczesna rola wskazuje, że współzależność między Hindusami i Brytyjczykami mogła mieć solidniejsze podstawy, niż powszechnie sądzono.

Podczas gdy badania historyczne nad tą subalternatywną postacią są obecnie na wczesnym etapie, jeden z dziewiętnastowiecznych tekstów tamilskich, Sarva-Deva-Vilasa, rzuca światło na bogate życie artystyczne miasta, jego rdzennych przywódców – w tym kilku o nazwisku dubasz – oraz na to, jak Wschód i Zachód naśladowały się nawzajem. Tak jak Anglicy podążali za trendem dubaszy, budując domy-ogrody w Madrasie i okolicach, tak dubasze budowali rezydencje i, naśladując swoich kolonialnych patronów, rozwijali upodobanie do zachodniej muzyki i porannych przejażdżek konnych. W tekście opisano, jak dubasze jeździli „z licznymi psami gończymi i w towarzystwie angielskich dam”.

Chociaż obraz ten oddaje kluczowy moment i intymność relacji z Anglikami, narrator krytykuje również ich zagranicznych władców i sposób, w jaki państwo kolonialne groziło destabilizacją pozycji rdzennej elity. Są też inne postacie (takie jak banias z Kalkuty), które ilustrują złożoność takich spotkań między Wschodem a Zachodem, a także sugerują potencjał, jaki może powstać, gdy krzyżują się różne relacje i jednostki.

Więc, świętując niepodległość Indii – i przez resztę tego brytyjsko-indyjskiego roku kultury 2017 – zbadajmy nasze punkty połączenia, symbiozy i miejsca, w których dochodzi do wymiany kulturowej. Rozumiejąc, dlaczego może się to tak źle skończyć – a tak się stało w czasach Radżu, w ohydny sposób – mamy szansę na ponowne zbadanie naszej wspólnej historii w sposób, który nie jest nostalgiczny czy wyświechtany, ale zniuansowany i, mam nadzieję, bardziej autentyczny.