Kłopotliwa historia Naleśnikarni Sambo
Obrazy, które zdobiły Naleśnikarnię Sambo, były opowieścią o niezwykle popularnej książce dla dzieci Mały czarny Sambo. Napisana przez Helen Bannermen, Szkotkę mieszkającą w Indiach, została opublikowana w Ameryce w 1900 roku. Według autorki Phyllis J. Yuill, autorki książki „Little Black Sambo: A Closer Look” (Mała Czarna Sambo: bliższe spojrzenie):
Opisuje przygody ciemnoskórego dziecka z czterema tygrysami … Nosząc swój nowy zestaw jaskrawo kolorowych ubrań i niosąc parasol na spacer w dżungli, Sambo odkrywa, że musi dać każdy kawałek ukochanego stroju tygrysom, aby nie zostać zjedzonym. Zazdrosny o ich nowych posiadłości i coraz bardziej rozwścieczony, tygrysy odrzucić ubrania i gonić się wokół drzewa tak wściekle, że zamieniają się w roztopione masło. Podczas gdy Sambo odzyskuje swoje szaty, masło zostaje uratowane przez ojca Sambo, Czarnego Jumbo, i jest używane do gotowania naleśników przez matkę Sambo, Czarną Mumbo. Są tak pyszne, że Mumbo ma 27, Jumbo konsumuje 45, a głodny Sambo pożera 169.
Książka stała się hitem, jej ilustracje stają się bardziej karykaturalne i obraźliwe z każdym przedrukiem. Sambo był często przedstawiany jako „pickaninny”, a Black Mumbo jako „Aunt Jemima”. Nominalnie osadzona w Indiach, historia często była przenoszona do Afryki lub na amerykańskie Południe. Do lat 40. pojawiała się na niemal każdej popularnej liście lektur dziecięcych (zarówno dla białych, jak i czarnych dzieci), mimo szkodliwego wpływu, jaki wywierała na dzieci wszystkich ras. Jak wspominał pewien mężczyzna z Nebraski w latach 60-tych:
Siedziałem przez Małego Czarnego Sambo. A ponieważ byłem jedyną czarną twarzą w sali, stałem się Małym Czarnym Sambo. Jeśli moi rodzice nauczyli mnie złych nazw, aby nazywać małe dzieci krakersów – i używam tego terminu celowo, aby spróbować uzyskać wiadomość dla ciebie – nie podoba ci się to. Cóż, jak myślisz, jak się czujemy, gdy dorosły ma zamiar zabrać nasze dziecko … i ten dorosły daje tym małym białym dzieciom złe imiona, aby go nazwać?
Począwszy od późnych lat trzydziestych XX wieku, niektórzy pedagodzy zaczęli wyrażać sprzeciw wobec używania książki w salach lekcyjnych. Ale to wszystko nie powstrzymało meteorycznego wzrostu restauracji Sambo. Pomagał w tym unikalny system zwany „ułamkiem akcji”, który dawał kierownikom lokali udział w zyskach restauracji, Sambo’s zaczęły powstawać na całym Zachodzie. Do 1965 roku istniało 40 naleśnikarni Sambo’s Pancake Houses, serwujących zarówno placki Sambo, jak i masło Tiger. W szczytowym okresie ruchu na rzecz praw obywatelskich, sieć zaczęła kojarzyć się z historią Bannermana. Ręcznie wykonane murale, autorstwa pułkownika i pani Hilmer Nelson, ilustrujące tę opowieść, były częścią wystroju każdej nowej lokalizacji. I to nie było wszystko. Według Charlesa Bernsteina:
Motyw Sambo był kontynuowany z opowieścią o Sambo i tygrysie podkreśloną w wystroju wnętrz i na menu. Lalki Sambo i tygrysa były sprzedawane przy kasach każdej restauracji, a każde dziecko otrzymywało maskę Sambo przy wyjściu z restauracji. Choć Sambo’s twierdzi, że jego nazwa pochodzi wyłącznie od połączenia imion dwóch założycieli, to jednak kapitalizuje historię Sambo.
Do 1969 roku mówiono, że Sambo’s serwuje dziennie tyle kawy, że „wystarczyłoby na 45-stopowy jacht”. Restauracje Sambo’s były otwierane w całym kraju w dramatycznym tempie – sieć dodała 125 nowych restauracji w samym 1975 roku. W szczytowym momencie Sambo’s miał 1117 lokali w 47 stanach. Jednak liderzy praw obywatelskich i rady miejskie zaczęły sprzeciwiać się pojawieniu się w ich mieście restauracji o rasistowskiej nazwie. W późnych latach 70. protesty i pozwy sądowe kwestionujące nazwę Sambo’s miały miejsce w Wirginii, Connecticut, Rhode Island, Ohio i Michigan.
Firma odpowiedziała w sposób wyjątkowo głuchy na ton. „Nie ma podstaw do zmiany tego”, powiedział Sam Battistone Jr. w odpowiedzi na wezwania do zmiany nazwy z miasta Reston, Wirginia, w 1977 roku. „Prowadziliśmy te rodzinne restauracje przez 20 lat w trybie 24-godzinnym i przez całe 20 lat było to Sambo’s. Nazwa ta przyjęła się w całym kraju.” Bruce Anticouni, wiceprezes i główny radca prawny Sambo’s, zgodził się z tym. „Jesteśmy świadomi tego, co wydaje się być sentymentem niewielkiej części ludzi ,” powiedział. „Nasze stanowisko jest takie, że mamy 850 restauracji w całym kraju – 845 z nich pod nazwą Sambo’s – i problemy, które można policzyć na palcach jednej ręki.”
W latach 1978-79, rosnące kontrowersje zbiegły się z finansowym upadkiem Sambo’s z powodu problemów menedżerskich i strukturalnych. Co znamienne, nawet biograf Sambo’s Bernstein zabrzmiał oburzony opisując nieszczęścia sieci w tym czasie:
Jakby nie było dość kłopotów, nazwa Sambo’s w Nowej Anglii i niektórych stanach Środkowego Zachodu była wielokrotnie kwestionowana przez NAACP, grupy obrony praw obywatelskich i oburzonych konsumentów. Nagle ludzie zaczęli mówić, że Sambo’s – niegdyś okrzyknięty wspaniałą nazwą – był złym wyborem. Grupy zdecydowały, że nie podobają im się konotacje nazwy z bajki dla dzieci „Mały czarny Sambo”. Nieważne, że Sambo’s zatrudniał znacznie większy odsetek czarnych niż większość innych firm i restauracji. Nieważne, że nazwa pochodziła od połączenia nazwisk dwóch założycieli – Sam Sr. i Bohnett. Sambo’s był automatycznie winny dyskryminacji w umysłach wielu, zgodnie z myśleniem tamtej epoki.
Choć sędziowie generalnie stanęli po stronie Sambo’s pod sztandarem pierwszej poprawki, szkoda w sądzie opinii publicznej została wyrządzona. Jak powiedział jeden z sędziów, ci, którzy mieli problemy z nazwą sieci, mogli „wznosić znaki, nosić transparenty lub publikować reklamy mające na celu przekonanie innych do odmowy patronatu. Na tym właśnie polega wolność słowa.”
I tak też zrobili. Sambo’s w końcu zdał sobie sprawę z powagi problemu i próbował „rozpocząć proces edukacji, aby przekonać konsumentów, że Sambo’s to nic innego jak rasizm.” Zmieniono również nazwy niektórych restauracji w północno-wschodniej i środkowo-zachodniej części kraju na „No Place Like Sam’s” i „Jolly Tiger”, ale to niewiele dało, aby zrehabilitować ich nadszarpnięty wizerunek.
Jednakże, nie były to protesty przeciwko nazwie, ale problemy finansowe wynikające z restrukturyzacji firmy z szalenie popularnego programu „ułamek akcji”, które doprowadziły do złożenia przez Sambo’s wniosku o upadłość w 1981 roku. W tym samym roku zamknięto 450 lokali Sambo’s, a firma straciła 50 milionów dolarów. Do 1984 roku, wszystkie pozostałe lokalizacje zostały sprzedane lub zamknięte – z wyjątkiem oryginalnego Sambo’s przy plaży w Santa Barbara.
Wciąż możesz jeść w Sambo’s w Santa Barbara, właśnie tam, na lśniącej plaży. Niesamowite jest to, że nadal można zobaczyć siedem oryginalnych obrazów, które przedstawiają „Sambo” jako rodzaj kreskówkowego „dziecka dżina”. Spadkobierca Battistone, Chad Stevens, który teraz prowadzi restaurację, powiedział reporterowi Andrew Romano w 2014 roku:
Dostajemy sporadyczne skargi. Chcą, abyśmy znali kontrowersje związane z nazwą. A jednak na każdą skargę przypada około 1 000 osób, które mówią: „Wow, nie mogę uwierzyć, że to wciąż tu jest” – lub „Otwórzcie kolejny w naszym mieście.”
Dzisiaj nagłówek banera na stronie internetowej Sambo brzmi: „Robiąc to dobrze, od 1957 roku.”
Top Image: Thomas Hawk/Flickr/Creative Commons License