Kim są dziś poganie?

W kościele chrześcijańskim toczy się poważna walka o to, jak mamy rozumieć niechrześcijan. Walka ta występuje w dwóch podstawowych formach.

Jednym ze sformułowań tej kwestii jest to, że ci, którzy wierzą i naśladują Jezusa, są zbawieni, a cała reszta – cóż, są potępieni i idą do piekła. I w rezultacie ewangeliczny wysiłek polega na straszeniu piekłem, aby niechrześcijanie mogli przejść na naszą stronę. Wszystko jest bardzo jasne – czarne i białe. Innym sposobem podejścia do tej samej kwestii jest pytanie, czy Boża miłość rozciąga się na wszystkich, czy też jest ograniczona jedynie do wiernych – wierzących. Tak więc, jak przypomniano nam w ostatnich czasach, że Bóg jest miłością, lub że Bóg tak kocha świat – oznacza to, że istnieje powszechna akceptacja ludzi przez Boga, niezależnie od tego, czy są oni członkami kościoła, czy innego wyznania, czy są zbrodniarzami wojennymi, czy nawet nie wyznają żadnej wiary, a przez to nikt tak naprawdę nigdy nie jest skazany na ogień piekielny.

Czy istnieją granice bycia chrześcijaninem i czy ma to znaczenie? Co dzieje się z tymi, którzy nigdy nie słyszeli o Jezusie i/lub nie podążają za Nim, lub nie chcą podążać?

To nie są tylko akademickie pytania; ile aniołów zmieści się na główce szpilki. Są to codzienne pytania dotyczące bycia Kościołem w dzisiejszych czasach. Rzeczywiście w zeszłym tygodniu przedstawiły one główny problem dla mnie i dla naszego wspólnego życia.

Powstała ironia dla CAN w odniesieniu do wykorzystania tej przestrzeni. Świadomie zaprojektowaliśmy ją tak, aby mogła być używana bardziej elastycznie w naszym uwielbieniu. I tak też się stało. A ponadto poprzez rozwój tej przestrzeni możemy ją wykorzystać do zaangażowania się w szerszą społeczność Carlton. Również dobrze. Były więc koncerty, wystawy, a jutro wieczorem Readings Foundation przeprowadzi tutaj rozmowę ze znaną australijską pisarką Helen Garner. To wszystko jest ekscytujące i wierzę, że pokazuje naszą gotowość do zaangażowania się w naszą społeczność. Problem pojawia się jednak, gdy ludzie chcą wykorzystać tę przestrzeń do działań, które kiedyś były tylko domeną kościoła – i w ten sposób przekroczyć podstawowe rozumienie wiary. Otrzymuję więc zapytania od ludzi, którzy po prostu chcą wynająć kościół na swój ślub. . a nie „czy mogę zapytać o możliwość przeprowadzenia naszego ślubu w twoim kościele”; ale oni mają swojego celebransa. Czy mogą wynająć kościół. Moją odpowiedzią nie jest zaangażowanie się w tym momencie i być może powiedzenie „nie” – jest więcej w twoim zapytaniu niż możesz zrozumieć; ale zaproszenie pary na spotkanie, co chcą zrobić. Czasami takie spotkanie ma miejsce – częściej nie.

W zeszłym tygodniu dylemat polegał na tym, aby pozwolić na wykorzystanie tej przestrzeni na pogrzeb Amirah Inglis, członka rodziny dobrze nam znanej dzięki naszemu zaangażowaniu w Redmond Park i Rathdowne Place. Rodzina była podzielona co do roli religii w ich własnym kłamstwie i kłamstwie Amirah. Amirah, według wszystkich relacji, była osobą świecką, ale nadal bardzo szanowała kościół. Rzeczywiście była świecką Żydówką. Czy świeckie obchody wspaniałego i pełnego życia tej osoby mogły się odbyć tutaj? Cóż, nabożeństwo odbyło się tutaj i zostało bardzo docenione przez rodzinę i przyjaciół. W mojej rozmowie z rodziną poprosiłem, aby przyjęli do wiadomości, że to wydarzenie było świecką uroczystością upamiętniającą życie ich ukochanej osoby, a nie nabożeństwem pogrzebowym Kościoła Zjednoczeniowego, i tak też uczyniono. Fakt, że odbyło się ono w tym miejscu, prawdopodobnie pomógł rodzinie bardziej niż gdyby odbyło się w szkolnej sali lub jakimś jałowym audytorium. W dziwny sposób nabożeństwo dotykało niewysłowionego, samych tajemnic życia i śmierci – być może nawet bardziej niż niektóre standardowe religijne usługi pogrzebowe.

To był dylemat.

Paweł miał podobny praktyczny dylemat w odniesieniu do tego, czy jego nowo nawrócona trzoda powinna jeść mięso, które było ofiarowane bożkom. Czy odprawiając tutaj świeckie nabożeństwo, mówiliśmy coś o tym, w co wierzymy my lub Kościół Zjednoczeniowy? Czy ktoś z zewnątrz mógłby powiedzieć: „Słuchaj, mówię ci, że oni w nic nie wierzą”. Paweł był zaskakująco praktyczny w swoim problemie. Dla wiernych jedzenie ofiarowane bożkom nie miało żadnego znaczenia, ponieważ bożki same w sobie nie miały żadnej wartości. Praktyka ta nie służyła żadnemu celowi – jako chrześcijanie nie oddajemy czci bożkowi. Jedzenie – to jedzenie i nie ma nic złego w jedzeniu go, czy to ofiarowanego, czy nie. Jednak Paweł zdawał sobie sprawę, że może to być mylące, a nawet bardzo kłopotliwe dla niektórych. Dlatego ma taką praktyczną radę

„Uważajcie jednak, aby ta wasza wolność (czyli jedzenie pokarmów ofiarowanych bożkom, być może w tym miejscu) nie stała się w jakiś sposób przeszkodą dla słabych…. . . . Dlatego , jeśli jedzenie jest przyczyną ich upadku, ja nigdy nie będę jadł mięsa, abym nie spowodował upadku któregoś z nich.” (1 Kor 8:9, 13)

Jest tu pewna praktyczna rada, a w prozaicznej materii wykorzystania tej przestrzeni może mieć zastosowanie ocena i rada Pawła: pozwólcie, by się działo, ale pilnujcie tylko, by nie wprowadzać ludzi w błąd co do tego, co się dzieje. A jednak pozostaje jeszcze większy teologiczny spór o relację chrześcijaństwa – lub bardziej szczegółowo o relację Boga i Ojca Jezusa Chrystusa – do tych, którzy „nie są z tej trzody”. Jak postrzegalibyśmy, powiedzmy, ludzi takich jak Amirah Inglis?

Dzisiaj nie mam prostych odpowiedzi, ale nasze czytanie z Dziejów Apostolskich z pewnością dostarcza wskazówek, a przynajmniej kierunku.

Nasze dzisiejsze krótkie czytanie przypada na koniec krytycznego momentu wglądu Piotra w jego spotkanie z Korneliuszem – rzymskim centurionem. Być może pamiętacie, że Piotr miał dość dziwną wizję, w której z nieba zstępowały różnego rodzaju zwierzęta, a on otrzymał polecenie, aby wstał, zabił je i zjadł. Piotr jednak sprzeciwił się – nie mógł. Jako dobry Żyd nigdy nie jadł pokarmów, które były profanum i nieczyste… . . jedzenia. A zaraz potem został zaproszony do odwiedzenia Korneliusza – oczywiście nie Żyda, ale gruntownie uczęszczającego poganina.

To był krytyczny moment w historii wczesnego kościoła. Czy była to tylko sekta w obrębie judaizmu, czy też coś szerszego. W domu Conrneliusa Piotr mówi

„Zaprawdę, rozumiem, że Bóg nie okazuje stronniczości, ale w każdym narodzie każdy, kto boi się Boga i czyni to, co słuszne, jest do przyjęcia przez Boga”. … i dalej opowiada o swoim niedawnym doświadczeniu z Jezusem, o Jego śmierci i zmartwychwstaniu. (Dz 10,34)

I dochodzimy wtedy do konkluzji, dzisiejszego tekstu:

„Obrzezani wierzący, którzy przyszli z Piotrem, byli zdumieni, że dar Ducha Świętego został wylany nawet na pogan!” (Dz 10,45)

Boża miłość i łaska była powszechnie dostępna – to nie było coś tylko dla Żydów, co do tej pory było oczekiwaniem. Oczywiście apostoł Paweł musiał to wyjaśnić w swojej roli apostoła pogan, w której używał takich kategorii jak wiara i uczynki, czy wiara i prawo, ale dla jednego z najbliższych uczniów Jezusa było to radykalne zerwanie z przeszłością. Ten Jezus otworzył Bożą miłość na wszystkich – nie tylko na Żydów.

To pomaga w naszej kwestii – ale jednak nawet ci poganie byli wierzącymi – naśladowcami Jezusa. A co z tymi, którzy nie naśladują Jezusa lub są innego wyznania. Korzystając z historii Piotra i Korneliusza, czy istnieją dziś nowe kategorie pogan?

Chrześcijaństwo rzymskokatolickie zmagało się z tą kwestią. Słynny jezuicki teolog, Karl Rahner, wymyślił koncepcję „anonimowych chrześcijan”. Rahner akceptował fakt, że bez Chrystusa niemożliwe jest osiągnięcie zbawienia, ale nie mógł zaakceptować poglądu, że ludzie, którzy nigdy nie słyszeli o Jezusie Chrystusie, zostaną potępieni. Pisze on

Anonimowe chrześcijaństwo oznacza, że osoba żyje w łasce Bożej i osiąga zbawienie poza wyraźnie ukonstytuowanym chrześcijaństwem – powiedzmy, buddyjski mnich – który, ponieważ postępuje zgodnie ze swoim sumieniem, osiąga zbawienie i żyje w łasce Bożej; o nim muszę powiedzieć, że jest anonimowym chrześcijaninem. I tak, jeśli utrzymuję, że wszyscy zależą od Jezusa Chrystusa dla zbawienia, a jednocześnie utrzymuję, że na świecie żyje wielu, którzy nie uznali wyraźnie Jezusa Chrystusa, to moim zdaniem nie pozostaje nic innego, jak przyjąć ten postulat anonimowego chrześcijaństwa. (Karl Rahner w Dialogu, s. 135)

Według Rahnera człowiek mógłby nawet wyraźnie zaprzeczyć chrześcijaństwu, ale w rzeczywistości „egzystencjalnie być oddanym tym wartościom, które dla chrześcijanina konkretyzują się w Bogu.” (Moffitt, John. Interreligious Encounter and the Problem of Salvation Christian Century, November 17, 1976, pp. 1001-1007)

Watykan niekoniecznie akceptuje Karla Rahnera – i rzeczywiście pomysł ten jest zwykle odrzucany. Hans Kung ujął to w ten sposób: „Byłoby niemożliwe znaleźć gdziekolwiek na świecie szczerego Żyda, muzułmanina czy ateistę, który nie uważałby twierdzenia, że jest 'anonimowym chrześcijaninem' za aroganckie”. Z kolei John Hick powiedział, że to pojęcie jest paternalistyczne, ponieważ jest to „honorowy status przyznawany jednostronnie ludziom, którzy nie wyrazili żadnego pragnienia w tym względzie”. I chyba musiałbym się z tym zgodzić. W najlepszym wypadku mamy współtowarzyszy podróży – ludzi spoza naszej wiary, ale takich, których docenilibyśmy za to, kim są.

Ale jak myślimy, jak Bóg by ich postrzegał?

Nasz autor Dziejów Apostolskich nie używa takiego terminu jak Anonimowy Chrześcijanin – mówi raczej o Duchu Świętym obecnym w innych miejscach. … nawet w zaskakujących miejscach i ludziach. I myślę, że to jest bardziej pomocne.

Duch Święty jest często postrzegany po prostu jako pomoc Kościołowi i chrześcijaninowi w przedstawianiu, lub ponownym przedstawianiu, Chrystusa światu. Tak więc, istnieje droga Chrystusa i chcielibyśmy się nią dzielić z innymi w mocy Ducha. Przypomnijmy sobie ewangelię Jana z wieczoru wielkanocnego, kiedy zmartwychwstały Chrystus tchnie na uczniów Ducha Świętego i mówi: „Jak Ojciec Mnie posłał, tak i Ja was posyłam”. Tak to prawda – Duch Święty jest z nami, gdy angażujemy się w misję. Jednak dodatkowo, jak to widzimy w domu Korneliusza, sam Duch Święty może być obecny w życiu i doświadczeniu innych ludzi, w innych miejscach – i powinniśmy być otwarci na te możliwości i cieszyć się, że tak właśnie jest.

Nieznany nam Bóg używa osób i sytuacji, aby objawić Bożą wolę; aby przynieść miłość i nadzieję; wgląd i wiedzę. Nie powinniśmy zakładać, że wiemy wszystko – jak to było w początkowym problemie Piotra. My, prawdziwi z naszego zrozumienia, musimy być otwarci na współpracę z Duchem Bożym w sytuacjach i okolicznościach, które mogą nas nawet zaskoczyć. Nie oznacza to, że nie mamy jasności co do tego, kim jesteśmy i w co wierzymy, dlaczego gromadzimy się w kościele i dlaczego żyjemy w taki sposób, w jaki żyjemy. Tak, nasza chrześcijańska wiara jest dla nas prawdziwa. Jednak może się okazać, że w innych jest obecna wola i miłość Boga. Nie mamy stać z dala od nich, ale uważając, aby nie być zarozumiałymi lub paternalistycznymi, współpracować z nimi. Cieszymy się, że tak się dzieje. Wiara chrześcijańska nie musi stać się monolityczna, ekskluzywna, ale aktywnie dostrzegać, gdzie nasz Bóg może działać w świecie. Jak już powiedziałem, nadal musimy wiedzieć, w co wierzymy i chętnie się tym dzielić – ale bądźmy również otwarci na rzeczywistość, w której inni również mogą mieć swoje spostrzeżenia. Obyśmy byli zdumieni, tak jak Piotr, że dar ducha świętego został wylany na nowe kategorie pogan dzisiaj.