Kości Kończyny Dolnej – Kość udowa, piszczel, kość strzałkowa, paliczki i inne

Obraz: „Kości kończyny dolnej, kolana i stopy” by http://wellcomeimages.org/indexplus/obf_images/a2/a3/b2381f63199cb2eb06a2c3afed84.jpg Galeria: http://wellcomeimages.org/indexplus/image/V0007926.html. Licencja: CC BY 4.0

Układ ogólny kończyny dolnej

Szkielet wyrostka nadobojczykowego obejmuje:

• Kość biodrowa
• Femur
• Patella
• Tibia
• Fibula
• Tarsals
• Metatarsals
• Phalange

Kość biodrowa

Wraz z kością krzyżową, kość biodrowa (lub kość Innominate), kość utworzona z połączenia kości biodrowej, kulszowej i łonowej tworzy pierścień kostny wokół struktur miednicy. Kość biodrowa łączy się z kością krzyżową, kością udową i jej przeciwległym odpowiednikiem. Jest odpowiedzialna za ruchy we wszystkich trzech płaszczyznach i dlatego jest podatna na urazy, jeśli jej struktury wspierające nie działają.

Kostnienie kości biodrowej

Kostnieje ona z ośmiu ośrodków kostnienia: trzech pierwotnych i pięciu wtórnych. Trzy ośrodki pierwotne – po jednym dla kości biodrowej, kulszowej i łonowej – jednoczą się wokół trójpromienistej chrząstki w kształcie litery Y w okresie dojrzewania. Mniej więcej w tym czasie w chrząstce tej, a także w przednim dolnym odcinku kręgosłupa biodrowego, grzebieniu kości biodrowej, guzowatości kulszowej i spojeniu łonowym pojawiają się ośrodki wtórne lub nasady kości. Te ostatecznie łączą się około dwudziestego piątego roku.

Ilium

Ilium składa się z ciała i ala (lub skrzydła), które jest ograniczone wewnętrznie przez zakrzywioną linię łukową i zewnętrznie przez margines panewki. Ciało kości strzałkowej tworzy górne dwie piąte dołu panewkowego i łączy się z kością kulszową i łonową.

Wewnętrzna powierzchnia ciała tworzy ścianę miednicy mniejszej i zapewnia przyczep do włókien mięśnia obturatora wewnętrznego. Górna granica ciała nazywana jest grzebieniem biodrowym i jest łatwo wyczuwalna palpacyjnie. Kręgosłup biodrowy przedni górny tworzy przednią granicę grzebienia biodrowego, a kręgosłup biodrowy tylny górny tworzy granicę tylną.

Wiązadło biodrowo-udowe łączy kręgosłup biodrowy przedni górny ze spojeniem łonowym i oddziela udo od przedniej ściany brzucha. Grzebień kości biodrowej ma zewnętrzną i wewnętrzną wargę, która stanowi połączenie z kilkoma mięśniami.

Olędź kości biodrowej jest rozszerzoną, przypominającą skrzydło częścią z powierzchnią wewnętrzną lub przyśrodkową, zewnętrzną lub boczną, powierzchnią krzyżowo-miedniczną, grzebieniem oraz przednią i tylną granicą. Powierzchnia zewnętrzna, boczna lub pośladkowa jest wklęsła ku tyłowi i wypukła ku przodowi. Jest ona ograniczona przez grzebień powyżej i przez górną granicę panewki poniżej. Na powierzchni zewnętrznej znajdują się przednia, tylna i dolna linia pośladkowa.

Mięsień pośladkowy wielki (gluteus maximus) jest przyczepiony do powierzchni półksiężycowatej za tylną linią pośladkową; mięsień pośladkowy średni (gluteus medius) jest przyczepiony do przestrzeni między przednią i tylną linią pośladkową, natomiast mięsień pośladkowy mały (gluteus minimus) jest przyczepiony do powierzchni kości między przednią i dolną linią pośladkową.

Na powierzchni wewnętrznej lub przyśrodkowej znajduje się dół biodrowy, który stanowi część bocznej ściany miednicy. Powierzchnia krzyżowo-miedniczna, tylna w stosunku do dołu biodrowego, posiada szorstki obszar więzadłowy, guzowatość biodrową i powierzchnię stawową, która tworzy staw krzyżowo-biodrowy.

Kręgosłup biodrowy przedni górny to miejsce, w którym rozpoczyna się przednia granica kości biodrowej, a następnie kontynuuje do kręgosłupa przedniego dolnego znajdującego się powyżej panewki i kończy się na połączeniu kości biodrowej i kości łonowej, tworząc wzniesienie biodrowo-łonowe. Z kolei tylna granica rozpoczyna się od tylnego górnego odcinka kręgosłupa biodrowego, a następnie ciągnie się aż do wcięcia kulszowego większego.

Kość kulszowa

Kość ta tworzy tylno-dolny aspekt kości biodrowej. Składa się z dwóch ramion (górnego i dolnego) oraz trzonu. Trzon stanowi więcej niż dwie piąte panewki i posiada powierzchnię wewnętrzną i zewnętrzną. Powierzchnia wewnętrzna stanowi część ściany miednicy i z niej wywodzi się mięsień obturator externus.

Wzdłuż tylnej granicy znajduje się trójkątne, spiczaste wyniosłość zwane kręgosłupem kulszowym, które stanowi połączenie z mięśniem gemellus superior, mięśniem kości ogonowej, mięśniem levator ani i powięzią miednicy. Więzadło krzyżowo-biodrowe jest przymocowane do spiczastej końcówki kręgosłupa kulszowego.

Powyżej kręgosłupa znajduje się większe wcięcie kulszowe, przez które przechodzi mięsień gruszkowaty, naczynia pośladkowe górne i dolne, nerwy, nerwy kulszowe i skórne tylne udowe, naczynia i nerwy pudendalne wewnętrzne oraz nerwy do mięśnia obturatora wewnętrznego i mięśnia czworogłowego udowego.

Wcięcie kulszowe mniejsze leży poniżej kręgosłupa kulszowego i jest przekształcone w otwór przez więzadła krzyżowo-biodrowe i krzyżowo-guziczne. Przekazuje ono nerw obturator internus, jego nerw oraz naczynia i nerw pudendalny wewnętrzny.

Mięsień pośladkowy wielki (gluteus maximus) zasłania guzowatość kulszową przy wyproście biodra, ale jest ona wyczuwalna przy zgięciu uda. Dwa ramiona kości kulszowej i kości łonowej tworzą dolny aspekt otworu obturatora. Powierzchnia zewnętrzna kości ramiennej górnej zapewnia przyczep do mięśnia obturator externus, mięśnia czworogłowego udowego (quadratus femoris) i przywodziciela wielkiego (adductor magnus).

Powierzchnia wewnętrzna kości ramiennej górnej zapewnia przyczep do mięśnia poprzecznego zewnętrznego (transversus perinaei) i mięśnia kulszowo-udowego (ischiocavernosus). W części dolnej kości ramiennej górnej znajduje się guzek kulszowy, który przyczepia się do mięśnia półbłoniastego, głowy długiej mięśnia dwugłowego udowego i mięśnia półścięgnistego.

Zewnętrzna powierzchnia kości ramiennej dolnej jest nierówna i przyczepia się do mięśnia obturator externus i przywodziciela wielkiego (adductor magnus). Przyśrodkowa granica jego wewnętrznej powierzchni jest stożkowata i szorstka, tworząc ujście miednicy, i zapewnia przyczep do powięzi dolnej przepony moczowo-płciowej oraz głębokiej warstwy powięzi powierzchownej krocza.

Kość łonowa

Tworzy ona przednią część kości biodrowej i składa się z trzonu, ramienia górnego i dolnego. Trzon kości łonowej tworzy jedną piątą panewki. Ciała obu stron spotykają się w spojeniu łonowym w płaszczyźnie pośrodkowej. Powierzchnia spojenia łonowego pokryta jest chrząstką, podczas gdy powierzchnia miedniczna stanowi podporę dla pęcherza moczowego.

Szorstka powierzchnia udowa trzonu zapewnia połączenie z mięśniami. Guzek łonowy na przedniej stronie ciała jest ważnym anatomicznym punktem orientacyjnym, który można znaleźć 3 cm od płaszczyzny pośrodkowej, śledząc ścięgno mięśnia przywodziciela długiego ku górze.

Rdzeń nasienny przecina guzek łonowy, który jest przewodnikiem do pierścienia pachwinowego powierzchownego, pierścienia udowego i otworu odpiszczelowego. Linia pektynowa rozciąga się od spojenia łonowego wzdłuż górnej gałęzi kości łonowej do wzniesienia biodrowo-łonowego.

Część łonowa i linia pektynowa tworzą razem część linii końcowej (linea terminalis). Górna część kości ramiennej posiada powierzchnię miedniczną, powierzchnię obturatora oraz grzebień obturatora po stronie dolnej. Na powierzchni obturatora znajduje się rowek obturatorowy, przez który przechodzą nerw obturatorski i naczynia. Grzebień łonowy dolny łączy się z grzebieniem kulszowym.

Panewka i otwór obturatora

Ilium, kość kulszowa i kość łonowa razem tworzą panewkę, która stanowi panewkę dla głowy kości udowej. Jej powierzchnia stawowa nazywana jest powierzchnią księżycowatą, natomiast powierzchnia pozastawowa nazywana jest dołem panewkowym. Obręcz panewki, która jest uboga od strony dolnej, stanowi połączenie z błoną maziową, która pogłębia panewkę stawu biodrowego. Kość kulszowa, kość łonowa i ich ramiona tworzą granice otworu obturatorowego, który jest zamknięty przez błonę obturatorową, z wyjątkiem rowka obturatorowego. Otwór obturatora zawiera nerw obturatorski, który unerwia skórę wewnętrznej strony uda, mięśnie przywodziciele uda, tętnicę i żyłę obturatora.

Kość udowa

Nazywana jest również kością udową i jest najdłuższą i najmocniejszą kością w ludzkim ciele. Do spowodowania złamania kości udowej wymagane są wyjątkowo silne siły. Kość udowa łączy biodro z kolanem. Posiada nasadę i dwie nasady. Nasadę górną tworzy głowa, szyjka, trochanter większy i mniejszy, natomiast nasada dolna składa się z powierzchni rzepki oraz kłykcia przyśrodkowego i bocznego.

Głowa kości udowej łączy się z kością ramienną lub biodrową w panewce, tworząc staw biodrowy. Kłykieć mniejszy i większy to kostne występy znajdujące się w pobliżu górnej części głowy. Kilka mięśni biodra i pachwiny, takich jak iliopsoas, gluteus medius i adductor longus, jest przyczepionych do troczków większych i mniejszych kości udowej.

Ciało kości udowej jest cylindryczne, wypukłe z przodu i wklęsłe z tyłu. Linea aspera jest podłużnym grzbietem na jej wklęsłej tylnej powierzchni.

Nasadka dolna kości udowej posiada kłykcie przyśrodkowe i boczne, które łączą się z kością piszczelową, tworząc staw kolanowy. Dół międzykłykciowy jest niewielkim zagłębieniem pomiędzy dwoma kłykciami, które stanowi miejsce przyczepu dla więzadeł krzyżowych przednich i tylnych. Więzadła te stabilizują staw kolanowy w osi przednio-tylnej. Powierzchnia rzepkowa kości udowej przylega do rzepki.

Piszczel

Piszczel lub kość goleni jest kością długą, która tworzy staw kolanowy i łączy kość udową z kośćmi skokowymi. Kość piszczelowa bierze udział w tworzeniu czterech stawów – stawu kolanowego, stawu skokowego oraz stawów piszczelowych górnego i dolnego. Do jej części zaliczamy jej górną kończynę, korpus oraz kończynę dolną.

Górna część kości piszczelowej posiada kłykieć przyśrodkowy i boczny. Górne, płaskie powierzchnie kłykci łączą się z kością udową, tworząc część nośną stawu piszczelowo-udowego lub kolanowego. Więzadła krzyżowe oraz łąkotki są przyczepione w obszarze międzykłykciowym pomiędzy dwoma kłykciami. Więzadło rzepki jest przyczepione do guzowatości piszczeli, która jest kostnym występem znajdującym się poniżej kłykci.

Ciało kości piszczelowej jest trójkątne i posiada trzy granice. Dolny koniec kości piszczelowej jest węższy niż jej górny koniec. Tworzy staw skokowy wraz z kością strzałkową i talią.

Kość strzałkowa

Jest to cienka kość znajdująca się po bocznej stronie nogi, równoległa do kości piszczelowej. Stabilizuje staw skokowy. Głowa kości strzałkowej łączy się z kością piszczelową, tworząc staw piszczelowo-strzałkowy bliższy.

Staw piszczelowo-strzałkowy dalszy powstaje w okolicy kośćca przyśrodkowego z kością piszczelową i dolnym końcem kości strzałkowej. Tworzy on również staw skokowy z kością piszczelową i kością piętową. Do kości strzałkowej przyczepia się kilka mięśni – mięsień strzałkowy (peroneus), mięsień podeszwowy (soleus), zginacze i prostowniki palców u jej dystalnego końca, natomiast mięsień dwugłowy udowy (biceps femoris) przyczepia się na jej głowie.

Kość strzałkowa jest często źródłem przeszczepów kostnych w celu rekonstrukcji ubytków kostnych w innych częściach ciała.

Stęp

Stęp składa się z siedmiu kości: kości talii, kości piętowej i trzech kości klinowatych przyśrodkowo, kości piętowej i kości sześciennej bocznie. Dodatkowo może występować kilka kości siodełkowatych, np. os trigonum w tylnej części kości piętowej, os tibiale externum w pobliżu guzowatości kości piętowej i kość strzałkowa.

Kość talowa i kość piętowa zaczynają kostnieć w życiu płodowym, natomiast kostnienie kości sześciennej rozpoczyna się zaraz po urodzeniu. W dzieciństwie pojawiają się centra epiphysealne dla guzowatości kości piętowej i tylnej bulwki kości piętowej.

Kość piętowa nie posiada przyczepów mięśniowych. Posiada górną część zwaną trochlea, która łączy się z kością piszczelową przyśrodkową i kością strzałkową boczną, tworząc staw skokowy. Kość piętowa łączy się od dołu z kością piętową.

Istnieje kilka bulw, z których boczna nazywana jest kością trójgraniastą (os trigonum). Zatoka stępu jest głębokim wgłębieniem znajdującym się poniżej szyjki kości piętowej i powyżej kości piętowej. Kość piętowa i piętowa tworzą razem tylną część stawu poprzecznego stępu.

Kość piętowa jest odpowiedzialna za przenoszenie ciężaru ciała z kości piętowej na podłoże. Posiada ona przyśrodkowo wyraźne kostne przedłużenie zwane sustentaculum tali, które przyśrodkowo podpiera kość piętową. Guzowatość kości piętowej łączy się od tyłu ze ścięgnem piętowym, a od dołu z mięśniami krótkimi podeszwy i ścięgnem mięśnia podeszwowego. W przedniej części kość piętowa łączy się z kością sześcienną.

Kość sześcienna łączy się z kością piętową przednio, z czwartym i piątym kośćmi śródstopia tylnie oraz z kością klinowatą bocznie i czasami z kością piętową bocznie. Rowek na jej dolnej powierzchni może być zajęty przez kość strzałkową długą.

Kość navicular leży pomiędzy kością piętową a trzema kośćmi klinowymi. Bulwiasta część kości navicular zapewnia przyczep dla ścięgna piszczelowego tylnego, a jej tylny aspekt tworzy przyśrodkową część stawu poprzecznego stępu.

Trzy klinowate kości klinowe (przyśrodkowa, pośrednia i boczna) znajdują się pomiędzy kością navicular przednio a trzema pierwszymi kośćmi śródstopia tylnie. Kości klinowe razem tworzą krzywiznę poprzeczną stopy.

Kości śródstopia

Kości śródstopia łączą stęp z paliczkami. Przyśrodkowo do bocznie, śródstopie jest ponumerowane od 1 do 5. Każda kość śródstopia składa się z podstawy, trzonu, głowy i ma swoją indywidualną cechę, np. pierwsza kość śródstopia jest krótka i gruba, podczas gdy piąta kość śródstopia ma wyczuwalną bulwiastość boczną.

W przeciwieństwie do kości śródręcza, kości śródstopia są cieńsze i dłuższe. Kości śródstopia łączą się z paliczkiem bliższym każdego palca tworząc staw śródstopno-paliczkowy. Przednia część stopy jest utworzona przez głowy kości śródstopia.

Podczas życia płodowego trzony kości śródstopia zaczynają kostnieć. Po urodzeniu zaczynają się pojawiać centra kostnienia głów kości śródstopia. Podczas gdy pierwsza kość śródstopia może mieć oddzielne centra kostnienia dla swojej głowy i podstawy, piąta kość śródstopia może mieć swoje własne oddzielne centrum kostnienia, które nie łączy się i może być mylone ze złamaniem.

Paliczki

Istnieje pięć paliczków: bliższy, środkowy i dalszy. Każdy paliczek składa się z podstawy, trzonu i głowy. Często palec wielki (lub hallux) i palec mały mają po dwa paliczki, a pozostałe po jednym. Staw pomiędzy dwoma sąsiadującymi kośćmi paliczkowymi nazywany jest stawem międzypaliczkowym.

W małym palcu u nogi, paliczki środkowy i dystalny są często połączone. Podczas życia płodowego paliczki zaczynają kostnieć, a po urodzeniu pojawiają się centra kostnienia u ich podstaw.

Ruchy stawu

Staw biodrowy

Zginanie i wyprost, rotacja wewnętrzna i zewnętrzna, przywodzenie/ przywodzenie i obwodzenie. Ruchy są ograniczone w porównaniu do ruchów w stawie ramiennym.

Staw kolanowy

Jest to staw maziówkowy, który pozwala na zgięcie, wyprost oraz pewną rotację przyśrodkową i boczną.

Staw skokowy

Staw skokowy jest prostym stawem zawiasowym i jest zdolny do zgięcia grzbietowego, zgięcia podeszwowego, wyprostu i odwracania.