Kultura Hopewell – Podróże transkontynentalne-2,000 lat temu – SAPIENS

Dwa tysiące lat temu, wyrafinowani ludzie żyli na falistych wzgórzach większego drenażu rzeki Mississippi w Ameryce Północnej. Większość ich stanowisk koncentruje się w dzisiejszych żyznych dolinach południowego Ohio, Indiany, Illinois i Missouri.

Przez około 500 lat, między 100 r. p.n.e. a 400 r. n.e., ludzie ci prowadzili zrównoważoną uprawę kukurydzy, kabaczka i innych roślin. Polowali na jelenie, króliki i ptaki. Łowili też ryby w wielu rzekach i jeziorach tego regionu i prawie na pewno wiosłowali podstawowymi czółnami w górę i w dół różnych systemów rzecznych.

Gdy nie produkowali żywności, ludzie ci budowali setki kopców w kształcie stożków i ściętych piramid. Zbudowali również setki kopców w kształcie podobizn ptaków, węży i innych zwierząt. Jeszcze bardziej niezwykły od samego istnienia tych ziemnych pomników jest fakt, że ludzie tworzyli je przy użyciu kijów do kopania, koszy i dużej siły ludzkich mięśni.

Te kopce kryły w sobie cudowną tajemnicę: ci starożytni ludzie kochali piękne przedmioty i mieli głęboko zakorzenioną estetykę. A z ich przedmiotów wiemy, że ci ludzie również uwielbiali podróżować – tak jak ja. Rzeczywiście, musieli podróżować po całej Ameryce Północnej i dlatego czuję, że są pokrewnymi duszami.

Najważniejsze wczesne, profesjonalne badania archeologiczne tych ludzi miały miejsce w latach 1891 i 1892, kiedy to Warren K. Moorehead wykopał fantastycznie bogate stanowisko archeologiczne w południowym Ohio, niedaleko Chillicothe. Stanowisko to nazwał Hopewell, od nazwiska miejscowego właściciela ziemskiego. Niedługo potem archeolodzy zastosowali nazwę Hopewell do całej prekolumbijskiej kultury w tym regionie.

Oprócz znalezienia setek tysięcy kości zwierzęcych, odłamków ceramiki, popękanych narzędzi kamiennych i pozostałości po produkcji narzędzi, Moorehead wydobył niewiarygodne ilości egzotycznych artefaktów i surowców, z których te artefakty zostały wykonane. Znalazł tysiące arkuszy szerokiej, płaskiej miki, minerału krzemianowego, który można ciąć i robić z niego wisiorki, ozdoby i lustra. Hopewell zebrali te arkusze miki z dzisiejszego Tennessee i Karoliny Północnej, setki mil na południe i południowy wschód od miejsca znaleziska.

Moorehead odkopał również około 7000 wyszczerbionych kamiennych dysków wielkości pięści, wykonanych z chertu Wyandotte z południowej Indiany, kilkaset mil na zachód. Wydobył słodkowodne perły z rzek Missisipi i Ohio oraz zęby rekina, które pochodziły z Zatoki Meksykańskiej lub południowo-wschodniego wybrzeża USA. Wydobył miedź, która pochodziła z północnego Michigan oraz galenę, gęsty minerał ołowiu, który naturalnie tworzy kostki, z zachodniego Illinois, Iowa i Wisconsin. Moorehead odkrył też setki funtów obsydianu, czyli szkła wulkanicznego, które pierwotnie pochodziło z odległości 1500 mil – z dzisiejszego Parku Narodowego Yellowstone w Wyoming!

Jak Hopewellowie dostali wszystkie te materiały do dzisiejszego Ohio? Nie da się obejść faktu, że zbierali go ludzie, a zatem podróże Hopewell w celu zebrania materiałów odbywały się głównie pieszo, przy użyciu siły ludzkich mięśni. Ci podróżnicy nie mieli zwierząt pociągowych, koni do jazdy, ani nawet kół.

Możliwe, że używali czółen lub drewnianych tratw do transportu siebie i swoich zbiorów wzdłuż wielu rzek środkowego kontynentu. Ale te jednostki nadal wymagałyby ludzkiej siły do poruszania się. Niestety dla archeologów, drewniane artefakty, takie jak tratwy i kajaki, nie zachowują się dobrze w wilgotnych stanowiskach archeologicznych środkowego zachodu USA. Chociaż brak dowodów niekoniecznie jest dowodem braku, pozostaje nam przypuszczać, że Hopewell mogli tworzyć i wykorzystywać statki wodne – ale po prostu nie wiemy tego na pewno.

Ale przecież mogli oni handlować tymi surowcami, prawda? Nie sądzimy, że tak. Wiele z obszarów, z których zbierano surowce, takich jak Yellowstone, było słabo zaludnionych – nie było tam wielu ludzi, z którymi można by handlować. Nie ma też dowodów na to, co Hopewell mogliby dać w zamian za tak duże ilości surowca. Zazwyczaj, gdy archeolodzy identyfikują dowody dawnego handlu, istnieją silne przesłanki, że przedmioty szły w obu kierunkach – na przykład ceramika wymieniana była na obsydian. Po prostu nie znajdujemy wystarczającej ilości towarów z Hopewell rozrzuconych po Ameryce Północnej, by handel mógł być realnym wyjaśnieniem.

Niektórzy archeolodzy sugerują, że stanowiska Hopewell były centrami pielgrzymkowymi – że ludzie przybywali do Doliny Ohio na ceremonie religijne, być może niosąc surowce jako dary lub ofiary. Jest to możliwe, ale teoria ta zawiesza się na problemie skali. Miejsca w Ohio nie są wystarczająco duże i złożone, by teoria zbieractwa pielgrzymkowego była wiarygodna. Nie ma też wielu dowodów na to, że systemy ceremonialne Hopewell były tak scentralizowane.

Jakie jest więc prawdopodobne wyjaśnienie? Dowody silnie sugerują, że Hopewell odbywali epickie podróże kolekcjonerskie. Archeolodzy sucho odnoszą się do tego zjawiska jako do Sfery Interakcji Hopewell. Ja ochoczo nazywam ją niesamowitą.

Jednym z najbardziej znaczących odkryć Hopewell, z mojej perspektywy, jest duże obsydianowe ostrze. Jest to symetryczne piękno, które mierzy 12 cali długości i 5 cali szerokości. Ale ma tylko około ćwierć cala grubości. Oszałamia współczesnych krzemieniarzy umiejętnościami, jakie reprezentuje: W jaki sposób starożytny knapper zdołał uczynić go tak cienkim w przekroju poprzecznym o szerokości 5 cali? Niewielu dzisiejszych kowali próbowałoby dokonać takiego wyczynu, a jeszcze mniej by im się to udało.

Do czego służyło to ostrze?

Odpowiedź brzmi: nic, przynajmniej w kategoriach ściśle utylitarnych. Płatki obsydianu dają niewiarygodnie ostre krawędzie, ale są one delikatne i kruche. Narzędzia z obsydianu, używane do cięcia mięsa lub skrobania skór, wymagają niemal ciągłego ostrzenia. Obsydianowe ostrze z Hopewell jest tak duże, że jest w zasadzie bezużyteczne – rozpadłoby się na tysiąc kawałków, gdybyś próbował nim cokolwiek przeciąć lub wyskrobać.

Prawie na pewno było używane do celów ceremonialnych lub symbolicznych, aby zilustrować siłę osoby, która trzymała je w dłoni. W rzeczy samej, ta osoba mogła być tą, która miała polityczną lub religijną władzę, by wysłać zespół ludzi przez pół kontynentu, do Yellowstone, by zebrać obsydian, z którego został wykonany. Nie jest prostym wyczynem odbyć taką podróż; nie jest też prostym wyczynem przekonać innych, by zrobili to za ciebie. Ale ktoś przywiózł ten obsydian do Ohio.

Czasami wyobrażam sobie, że jestem w wiosce Hopewell, kiedy grupa zbieraczy wraca do domu z wielomiesięcznego pobytu w nieznanym. Bardzo chciałbym doświadczyć radości życia, poczucia wspólnoty i historii, które opowiadali ci podróżnicy. Nie mogę zignorować romantyzmu i żądzy wędrówki, które musiały ich napędzać. Choć być może nigdy nie poznamy prawdziwego powodu, dla którego wszystkie te wspaniałe artefakty i egzotyczne surowce znalazły się w Ohio, fakt, że tam są, sprawia, że cieszę się z cudów naszej zbiorowej ludzkości.