Starożytni druidzi z Walii

An Archdruid in his Judicial Habit z książki Costume of the Original Inhabitants of the British Isles (1815) by Samuel Rush Meyrick and Charles Hamilton Smith.

Domniemana świątynia druidyczna w Tre’r Dryw (Anglesey) – oprac. przygotowana przez Revd Henry’ego Rowlandsa (1723)

Wcześniejsze dziewiętnastowieczne spekulacje na temat tego, w jaki sposób ceremonia druidyczna mogła pojawić się w Stonehenge. Obecnie wiemy, że Stonehenge zostało zbudowane około 1500 lat przed pierwszą historyczną wzmianką o druidach.

Llyn Cerrig Bach (Anglesey). W tym jeziorze w 1943 roku znaleziono dużą ilość wyrobów metalowych z epoki żelaza.

Selekcja metaloplastyki znalezionej w Llyn Cerrig Bach, w tym łańcuchy niewolników, wygięte miecze, narzędzia i wyposażenie rydwanów.

Druidzi, starożytni kapłani Brytanii i Irlandii, od dawna intrygowali i rozpalali wyobraźnię szerokiej popularnej publiczności. Stereotypowy obraz biało ubranego mędrca, niosącego być może złoty sierp i jemiołę, lub ściskającego białą laskę, pozostaje silny w nas dzisiaj, wynik wielu wieków myślenia i inwencji. Jakie jednak mamy dowody na istnienie tych potężnych, lecz nieuchwytnych postaci?

Najwcześniejsza wzmianka o druidach pochodzi z I wieku p.n.e. i dotyczy druidów z Galii (Francja) i Brytanii, którzy byli mędrcami, obserwatorami zjawisk naturalnych i filozofami moralnymi. Podobni do druidów byli bardowie (bardoi) – śpiewacy i poeci, oraz wróżbici (vates), którzy interpretowali ofiary, by przepowiadać przyszłość.

Druidzi i bardowie często pojawiali się w średniowiecznych tekstach walijskich i irlandzkich, prawdopodobnie nawiązując do znacznie wcześniejszej tradycji ustnej, przekazywanej ustnie.

Wygląd druidów – co nosili i jakie posiadali przedmioty – jest trudny do wyjaśnienia. Niewiele jest ilustracji czy inskrypcji z tamtych czasów, a archeologia rzadko daje pewne odpowiedzi. Ceremonia druidyczna opisana przez Pliniusza, w jego Historii Naturalnej, opisuje biało odzianego druida wspinającego się na dąb, by ściąć jemiołę złotym sierpem.

Hywel Dda

W Walii, role i przywileje bardów związane były z prawami ustanowionymi przez Hywela Dda w 10 wieku AD. W XVIII wieku druidzi zaczęli być postrzegani jako przodkowie bardów, poetów pochwalnych, muzyków i genealogów, którzy rozkwitali w walijskim społeczeństwie średniowiecznym.

Ofiara z ludzi

Odrodzenie zainteresowania druidami rozpoczęło się w okresie renesansu (XIV-XVI wiek), kiedy tłumaczenia klasycznych tekstów greckich i rzymskich stały się szeroko dostępne. Wiele źródeł opisuje druidów jako wykonujących ofiary z ludzi. Miejsca kultu opisywano jako odosobnione, zalesione gaje oraz w pobliżu świętych basenów i jezior. Według jednego ze źródeł, druidzkie gaje na Mona (Anglesey) miały krew więźniów oblaną na swoich ołtarzach.

Stonehenge

Niektóre relacje sugerowały, że kamienne kręgi w Avebury i Stonehenge były świątyniami druidów. Podobnie, szereg megalitycznych monumentów na Anglesey uważano za świątynie i ołtarze ofiarne druidów. Jednak wraz z postępem w archeologicznym zrozumieniu w XIX wieku, stało się jasne, że te zabytki zostały zbudowane ponad 4000 lat temu, na długo przed pojawieniem się druidów. Niemniej jednak współcześni druidzi i bardowie nadal spotykają się dziś w kamiennych kręgach.

Celtyckie rytuały epoki żelaza

Archeologia dostarcza jednak dowodów na religijną ekspresję celtyckich ludzi epoki żelaza. Tradycja składania darów bogom jest dobrze zilustrowana w miejscu Llyn Cerrig Bach na Anglesey. Tutaj, między 300BC i AD100, rydwany, broń, narzędzia i zdobione elementy metaloplastyki zostały rzucone z grobli lub wyspy do małego jeziora. Przypadkowo, relacja rzymskiego autora Tacyta żywo wspomina zmiażdżenie twierdzy druidów na Anglesey przez armię rzymską, co prowadzi niektórych do wniosku, że Llyn Cerrig Bach był miejscem druidów.

Zidentyfikowano również inne przypadki rytuałów z epoki żelaza. Na przykład w Lindow Moss w Cheshire (Anglia) znaleziono prawdopodobną ofiarę zachowaną w torfie. Ostatnio słynna misa z Cerrig-y-Drudion, misternie zdobiona w stylu sztuki celtyckiej lub La Tène, została również przekonująco zinterpretowana jako korona ceremonialna. Ta i wiele innych koron i regaliów, znalezionych przy pochówkach lub w świątyniach na terenie Brytanii, mogły oznaczać urząd kapłański.

W tym prehistorycznym świecie moc pogańskich bogów celtyckich była silnie odczuwana, stale obecna i wpleciona w codzienne życie.

Anglesey

Druidzi od dawna byli kojarzeni z Anglesey w powszechnej wyobraźni. Historycznym dowodem, na którym opiera się to skojarzenie, jest relacja rzymskiego autora Tacyta, który napisał o rzymskim podboju Anglesey:

„Na plaży stał niekorzystny szyk, szeregowa masa broni i mężczyzn, z kobietami przemykającymi między szeregami. W stylu Furii, w śmiertelnie czarnych szatach i z rozczochranymi włosami, wymachiwały pochodniami; podczas gdy krąg druidów, podnosząc ręce do nieba i rzucając przekleństwa, wprawił żołnierzy w taki strach przed niezwykłym widowiskiem, że, jak gdyby ich kończyny były sparaliżowane, wystawili swoje ciała na rany bez próby ruchu. Następnie, uspokojeni przez swojego generała i zachęcając się nawzajem, by nigdy nie wzdrygać się przed bandą samic i fanatyków, zaszli za sztandary, ścinając wszystkich, którzy ich spotkali, i otoczyli wroga jego własnymi płomieniami. Następnym krokiem było ustanowienie garnizonu wśród podbitej ludności i zburzenie gajów poświęconych ich dzikim kultom; uważali bowiem za pobożny obowiązek spijanie ołtarzy krwią jeńców i konsultowanie się ze swoimi bóstwami za pomocą ludzkich wnętrzności.” (Tłumaczenie John Jackson, opublikowane przez William Heinemann, 1951).