Strefa Schengen

Bezgraniczna strefa Schengen gwarantuje swobodę przemieszczania się ponad 400 milionom obywateli UE, a także obywatelom państw spoza UE mieszkającym w UE lub odwiedzającym UE w celach turystycznych, wymiany studenckiej lub w celach biznesowych (każda osoba legalnie przebywająca na terytorium UE). Swobodny przepływ osób umożliwia każdemu obywatelowi UE podróżowanie, pracę i zamieszkanie w państwie UE bez szczególnych formalności. Schengen stanowi podstawę tej swobody, umożliwiając obywatelom poruszanie się po strefie Schengen bez konieczności przechodzenia kontroli granicznych.

Dzisiaj strefa Schengen obejmuje większość państw UE z wyjątkiem Bułgarii, Chorwacji, Cypru, Irlandii i Rumunii. Jednak Bułgaria, Chorwacja i Rumunia są obecnie w trakcie procesu przystępowania do strefy Schengen i już w znacznym stopniu stosują dorobek Schengen. Ponadto do strefy Schengen przystąpiły również państwa nienależące do UE: Islandia, Norwegia, Szwajcaria i Liechtenstein.

Wolność i bezpieczeństwo podróżnych

Przepisy Schengen znoszą kontrole na wewnętrznych granicach UE, zapewniając jednocześnie jednolity zbiór przepisów dotyczących kontroli na granicach zewnętrznych, mający zastosowanie do osób wjeżdżających do strefy Schengen na krótki okres (do 90 dni).

Strefa Schengen opiera się na wspólnych przepisach obejmujących w szczególności następujące obszary:

przekraczanie zewnętrznych granic UE, w tym rodzaje potrzebnych wiz,
harmonizacja warunków wjazdu oraz zasad dotyczących wiz krótkoterminowych (do 90 dni),
krzyżowa współpraca policyjna (w tym prawa do nadzoru transgranicznego i pościgu),
silniejszej współpracy sądowej poprzez szybszy system ekstradycji i przekazywania wykonywania wyroków karnych,
Systemu Informacyjnego Schengen (SIS) oraz
dokumentów niezbędnych do podróżowania po Europie.

Kontrole policyjne i tymczasowe kontrole graniczne

Każda osoba, niezależnie od jej obywatelstwa, może przekraczać granice wewnętrzne bez konieczności poddawania się odprawie granicznej. Jednakże właściwe organy krajowe mogą przeprowadzać kontrole policyjne na granicach wewnętrznych i w strefach przygranicznych, pod warunkiem, że takie kontrole nie są równoważne z odprawą graniczną. Niewyczerpujący wykaz kryteriów pozwalających ocenić, czy odprawa policyjna jest równoważna z kontrolą graniczną, został określony w kodeksie granicznym Schengen. Kodeks uzupełniony jest stosownym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości. Obejmuje on następujące elementy:

kontrole policyjne nie mają na celu kontroli granicznej,
oparte są na ogólnych informacjach i doświadczeniu policyjnym,
prowadzone są w sposób wyraźnie różniący się od systematycznej odprawy granicznej osób na granicach zewnętrznych,
prowadzone są na podstawie kontroli na miejscu.

Policja przeprowadza kontrole na mocy prawa krajowego państwa Schengen. W zależności od dokładnego celu mogą one obejmować na przykład kontrolę tożsamości.

Więcej informacji na temat kontroli policyjnych w wewnętrznych obszarach przygranicznych można znaleźć w sprawach Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości C-188/10 (Melki), C-278/12 (Adil) i C-444/17 (Arib).

Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznych

Jeżeli istnieje poważne zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, państwo należące do strefy Schengen może wyjątkowo tymczasowo przywrócić kontrolę graniczną na swoich granicach wewnętrznych

Jeżeli taka kontrola zostanie przywrócona, dane państwo członkowskie musi poinformować o tym Radę (a tym samym inne państwa należące do strefy Schengen), Parlament Europejski i Komisję Europejską, jak również opinię publiczną. Komisja udostępnia informacje na temat aktualnej sytuacji na granicach wewnętrznych na swojej stronie internetowej: More information on the temporary reintroduction of border controls.

Kryteria przystąpienia państw do strefy Schengen

Przystąpienie do strefy Schengen nie jest jedynie decyzją polityczną państwa przystępującego. Kraje muszą spełnić listę warunków wstępnych:

stosować wspólny zbiór przepisów Schengen (tzw. „dorobek Schengen”), np. dotyczących kontroli granic lądowych, morskich i powietrznych (porty lotnicze), wydawania wiz, współpracy policyjnej i ochrony danych osobowych,
przyjmuje odpowiedzialność za kontrolę granic zewnętrznych w imieniu innych państw Schengen oraz za wydawanie jednolitych wiz Schengen,
skutecznie współpracuje z organami ścigania w innych państwach Schengen, aby utrzymać wysoki poziom bezpieczeństwa po zniesieniu kontroli granicznych między państwami Schengen,
podłącza się do Systemu Informacyjnego Schengen (SIS) i korzysta z niego.

Państwa ubiegające się o członkostwo przechodzą „ocenę Schengen” przed przystąpieniem do strefy Schengen, a następnie okresowo w celu zapewnienia prawidłowego stosowania przepisów prawnych.

Kontekst: Swobodny przepływ w Europie

Początkowo koncepcja swobodnego przepływu miała umożliwić europejskiej ludności pracującej swobodne podróżowanie i osiedlanie się w dowolnym państwie UE, ale nie zakładała zniesienia kontroli granicznych w Unii.

Przełom nastąpił w 1985 r. w Schengen (mała wioska w Luksemburgu), wraz z podpisaniem układu w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach, a następnie w 1990 r. podpisano konwencję wykonawczą do tego układu. Wdrażanie układów z Schengen rozpoczęło się w 1995 r., początkowo obejmując siedem państw UE.

Urodzone jako inicjatywa międzyrządowa, zmiany wynikające z układów z Schengen zostały obecnie włączone do zbioru przepisów regulujących funkcjonowanie UE.

Powiązane dokumenty

Decyzja wykonawcza Komisji ustanawiająca sprawozdanie z oceny tematycznej na lata 2019-2020 krajowych strategii państw członkowskich w zakresie zintegrowanego zarządzania granicami oraz załącznik 1
Sprawozdanie Komisji w sprawie funkcjonowania mechanizmu oceny i monitorowania Schengen, Pierwszy wieloletni program oceny (2015- 2019)
Pierwszy wieloletni program oceny (2015- 2019)2019)
Sprawozdanie Komisji (2015) 675 w sprawie funkcjonowania strefy Schengen
Sprawozdanie Komisji (2013) 326 w sprawie funkcjonowania strefy Schengen
Sprawozdanie Komisji (2012) 230 w sprawie funkcjonowania strefy Schengen
Sprawozdanie Komisji COM (2010) 554 w sprawie granic wewnętrznych

Powiązane linki

Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej
Ocena i monitorowanie Schengen
System Informacyjny Schengen (SIS)
Dokumenty potrzebne do podróżowania po Europie (portal Twoja Europa)