Why Hydrogen Peroxide Shouldn’t Be In Your First Aid Kit

Kiedy byłam dzieckiem, woda utleniona była podstawą naszej rodzinnej apteczki. Ciemnobrązowa butelka zawierała przezroczysty płyn, który szczypał i bulgotał, gdy nakładano go na skaleczenia lub zadrapania. „Nie martw się” – mówiono mi, gdy skarżyłem się na pieczenie. „To zabija bakterie, więc twoja rana nie zostanie zainfekowana.”

To stwierdzenie jest technicznie poprawne. Nadtlenek wodoru zabija bakterie. Jednak obecne badania sugerują, że powinieneś przestać stosować go na skaleczenia, zadrapania i rany – i całkowicie usunąć go ze swojej apteczki.

Aby zrozumieć mechanizm działania nadtlenku wodoru, zacznijmy od tego, czym on jest. Wzór dla nadtlenku wodoru to H2O2, co oznacza, że każda cząsteczka składa się z dwóch atomów wodoru i dwóch atomów tlenu. Wygląda znajomo? Struktura ta jest bardzo zbliżona do struktury wody (H2O), ale z dodatkowym atomem tlenu. Ten dodatkowy atom tlenu jest tym, co wyzwala reakcje nadtlenku wodoru, kiedy wylewa się go na skaleczenia (lub na ziemniaki, lub na cokolwiek, co żyje). Dodatkowemu atomowi tlenu brakuje elektronu, który wyrywa z czegokolwiek, co znajduje się w pobliżu.

Chociaż zastosowanie nadtlenku wodoru na ranę może pomóc w zabiciu bakterii, to jednak uszkadza on również inne odsłonięte, ale wciąż zdrowe komórki ludzkie – i może spowolnić proces gojenia.

Gdy nadtlenek wodoru jest stosowany na żywą powierzchnię, atomy tlenu kradną elektrony z wszelkiego rodzaju istotnych cząsteczek – w tym ze ścian komórkowych i DNA. Uszkadzając elementy ścian komórkowych bakterii, złodziejskie atomy tlenu powodują rozpad bakterii.

Innym skutkiem zastosowania nadtlenku wodoru jest (dość chłodna) reakcja pienienia, spowodowana jego reakcją z cząsteczką zwaną katalazą, którą nasze ciała naturalnie wytwarzają. Cząsteczka katalazy pomaga naszemu organizmowi pozbyć się wolnych rodników, czyli cząsteczek, które kradną elektrony – tak jak to robi nadtlenek wodoru. Katalaza uruchamia przemianę H2O2 w 2H2O + O2 (tlen i woda). Gdy gazowy tlen ucieka, powoduje to reakcję skwierczenia, którą widzimy.

Jeśli masz poczucie, że nadtlenek wodoru działa w zabijaniu bakterii, to masz rację. I ta reakcja nie jest specyficzna dla bakterii. CDC zauważa, że nadtlenek wodoru reaguje w ten sam sposób, gdy jest stosowany praktycznie do wszystkiego, w tym bakterii, grzybów, drożdży, wirusów i zarodników. Został on nawet dopuszczony do użytku w celu dezynfekcji masek w szpitalach przed potencjalnymi cząstkami Covid-19. W przeciwieństwie do antybiotyków, które działają tylko na bakterie (i nigdy nie powinny być używane do leczenia infekcji wirusowych lub grzybiczych, ponieważ nie zadziałają i mogą przyczynić się do wzrostu opornych bakterii), nadtlenek wodoru może wpływać praktycznie na każdy żywy organizm.

Dlaczego nie jest świetny do stosowania w pierwszej pomocy

Mimo że zastosowanie nadtlenku wodoru do rany może pomóc w zabiciu bakterii, uszkadza on również inne odsłonięte, ale wciąż zdrowe ludzkie komórki – i może spowolnić gojenie. Jeśli gojenie przebiega wolniej, stwarza to większe możliwości dla infekcji.

W 1981 roku w badaniu klinicznym sprawdzono, czy nadtlenek wodoru może zapobiec infekcji, gdy jest stosowany miejscowo u pacjentów, którym usunięto wyrostek robaczkowy. Naukowcy nie zaobserwowali różnicy w częstości infekcji między pacjentami, których rany były czyszczone za pomocą nadtlenku wodoru, a nie. Nowsze badanie z 2017 roku przyjrzało się kilku różnym sposobom leczenia ran, zaprojektowanym w celu zapobiegania infekcji, na przestrzeni wielu dekad. Spośród wszystkich zastosowanych metod leczenia, nadtlenek wodoru okazał się (zdecydowanie) najmniej skuteczny. Najlepszą metodą był komercyjny środek antyseptyczny o nazwie poliheksanid.

Rubbing alcohol is not a good replacement

W większości przypadków stosowanie alkoholu (lub jakiegokolwiek innego alkoholu!) na ranę spowoduje dodatkowe uszkodzenie tkanek i nie będzie w stanie zapobiec infekcji. Lepszym rozwiązaniem jest po prostu użycie zimnej wody i ewentualnie łagodnego mydła, aby oczyścić ranę, wzmocnić odsłonięte naczynia krwionośne i spowolnić krwawienie.

Jest jedna okoliczność, w której nadtlenek wodoru może być łagodnie skuteczny w leczeniu ran. Jeśli masz drobne zadrapanie, które ma zanieczyszczenia, takie jak brud lub żwir, złapane w ranę, działanie pieniące może pomóc podnieść niektóre z zanieczyszczeń, zanim pokryjesz je bandażem.

Ale w przypadku czystych ran, dużych ran lub głębokich cięć, lepiej jest unikać nadtlenku wodoru, a zamiast tego albo użyć maści z antybiotykiem, albo zrezygnować z antybiotyku i skupić się po prostu na utrzymaniu rany w czystości.