Wikingowie w Brytanii: krótka historia / Stowarzyszenie Historyczne

Era wikingów | W Brytanii: tło | Krótka historia | Król Alfred | Późniejsze najazdy & władcy | Kluczowe pojęcia

<

Era Wikingów

Ojczyzną Wikingów była Skandynawia: współczesna Norwegia, Szwecja i Dania. Stamtąd przemierzali wielkie odległości, głównie drogą morską i rzeczną – aż do Ameryki Północnej na zachodzie, Rosji na wschodzie, Laponii na północy i świata śródziemnomorskiego (Konstantynopol) oraz Iraku (Bagdad) na południu.

Wiemy o nich dzięki archeologii, poezji, sagom i przysłowiom, traktatom oraz pismom ludzi z Europy i Azji, których napotkali. Sami pozostawili po sobie bardzo niewiele pisemnych dowodów. Byli nie tylko wojownikami, ale także wykwalifikowanymi rzemieślnikami i szkutnikami, żądnymi przygód odkrywcami i szeroko zakrojonymi handlarzami. Zobacz handel wikingów i podróże wikingów.

To, co nazywamy epoką wikingów i ich związki z Anglią trwały od około 800 do 1150 r. n.e. – choć skandynawscy poszukiwacze przygód, kupcy i najemnicy byli oczywiście aktywni przed i po tym okresie. Ich ekspansja podczas Epoki Wikingów przybrała formę działań wojennych, eksploracji, osadnictwa i handlu.

W tym okresie około 200 000 ludzi opuściło Skandynawię, by osiedlić się na innych ziemiach, głównie na Nowej Fundlandii (Kanada), Grenlandii, Islandii, Irlandii, Anglii, Szkocji, wyspach wokół Wielkiej Brytanii, Francji (gdzie stali się Normanami), Rosji i Sycylii. Prowadzili intensywny handel ze światem muzułmańskim i walczyli jako najemnicy dla cesarzy bizantyjskich w Konstantynopolu (Stambule). Jednak pod koniec XI wieku wielkie dni ekspansji Wikingów dobiegły końca.

Wikingowie w Brytanii: tło i dziedzictwo

Historycy nie są zgodni co do pochodzenia słowa Wiking. W języku staronordyjskim słowo to oznacza piracki najazd, od vikja (poruszać się szybko) lub vik (wlot). Oddaje to istotę Wikingów, szybko przemieszczających się żeglarzy, którzy wykorzystywali wodę jako autostradę prowadzącą ich przez północny Atlantyk, wokół wybrzeży Europy i w górę jej rzek, aby handlować, grabić lub osiedlać się. W swojej poezji nazywają morze „drogą wielorybów”.

Angielsko-saksońscy pisarze nazywali ich Duńczykami, Norsmenami, Northmenami, Wielką Armią, łazikami morskimi, wilkami morskimi lub poganami.

Od około 860 r. n.e. wikingowie przebywali, osiedlali się i prosperowali w Wielkiej Brytanii, stając się częścią mieszanki ludzi, którzy dziś tworzą naród brytyjski. Nasze nazwy dni tygodnia pochodzą głównie od nordyckich bogów – wtorek od Tiw lub Týr, środa od Woden (Odyn), czwartek od Thor i tak dalej. Wiele z ich innych słów również stało się częścią języka angielskiego, na przykład jajko, stek, prawo, umrzeć, chleb, puch, mgła, muł, gruda i scrawny.

Aby zobaczyć pytania, które dzieci zadawały na temat Wikingów, zobacz naszą lekcję startową o Wikingach.

Krótka historia Wikingów w Wielkiej Brytanii

W 793 roku nastąpił pierwszy odnotowany najazd Wikingów, gdzie „w dniu Ides of June haracze pogan zniszczyły kościół Boga w Lindisfarne, przynosząc ruinę i rzeź” (The Anglo-Saxon Chronicle).

Te bezwzględne piraty nadal dokonywały regularnych najazdów na wybrzeża Anglii, grabiąc skarby i inne dobra, a także chwytając ludzi jako niewolników. Klasztory były często celem ataków, dla ich cennych srebrnych lub złotych kielichów, talerzy, mis i krucyfiksów.

Gradualnie, najeźdźcy Wikingów zaczęli się zatrzymywać, najpierw w obozach zimowych, potem osiedlając się na ziemiach, które zajęli, głównie we wschodniej i północnej Anglii. Zobacz Wikingowie osiedlają się.

Poza Anglosaską Anglią, na północ od Brytanii, Wikingowie przejęli i zasiedlili Islandię, Wyspy Owcze i Orkady, stając się rolnikami i rybakami, a czasem wyruszając na letnie wyprawy handlowe lub rajdy. Orkady stały się potężne, a stamtąd hrabiowie Orkadów władali większością Szkocji. Do dziś, zwłaszcza na północno-wschodnim wybrzeżu, wielu Szkotów nosi imiona Wikingów.

Na zachód od Wielkiej Brytanii, wyspa Man stała się królestwem Wikingów. Wyspa wciąż ma swój Tynwald, czyli ting-vollr (pole zgromadzeń), pamiątkę po rządach Wikingów. W Irlandii Wikingowie grasowali na wybrzeżach i w górę rzek. Założyli miasta Dublin, Cork i Limerick jako twierdze wikingów.

W międzyczasie, z powrotem w Anglii, wikingowie przejęli Northumbrię, Anglię Wschodnią i część Mercji. W 866 r. zdobyli współczesny York (nazwa wikingów: Jorvik) i uczynili go swoją stolicą. W dalszym ciągu nacierali na południe i zachód. Królowie Mercji i Wessexu stawiali opór najlepiej jak potrafili, ale z niewielkim sukcesem, aż do czasów Alfreda z Wessexu, jedynego króla Anglii, którego nazwano 'Wielkim'.

Król Alfred i Duńczycy

Król Alfred rządził w latach 871-899 i po wielu próbach i kłopotach (w tym słynnej historii o paleniu ciast!) pokonał Wikingów w bitwie pod Edington w 878 roku. Po bitwie wódz wikingów Guthrum nawrócił się na chrześcijaństwo. W 886 r. Alfred odbił Londyn z rąk wikingów i ufortyfikował go. W tym samym roku podpisał traktat z Guthrumem. Traktat ten dzielił Anglię między Wikingów i Anglików. Terytorium wikingów stało się znane jako Danelaw. Obejmowało ono północno-zachodnią, północno-wschodnią i wschodnią część Anglii. Tutaj ludzie mieli podlegać duńskim prawom. Alfred został królem reszty.

Wnuk Alfreda, Athelstan, został pierwszym prawdziwym królem Anglii. Poprowadził Anglików do zwycięstwa nad wikingami w bitwie pod Brunaburh w 937 r., a jego królestwo po raz pierwszy obejmowało Danelaw. W 954 r. Eirik Bloodaxe, ostatni król wikingów z Yorku, został zabity, a jego królestwo przejęli angielscy earlowie. Zobacz Egils Saga.

Późniejsze najazdy wikingów i władcy

Najazdy wikingów nie ustały jednak – różne grupy wikingów odbywały regularne wyprawy rajdowe wokół wybrzeży Brytanii przez ponad 300 lat po 793 roku. W 991 r., za panowania Æthelreda 'the Unready' (’nierozważnego'), wikingowie Olafa Tryggvasona pokonali anglosaskich obrońców (zapisane w poemacie „Bitwa pod Maldon”), a Æthelred w odpowiedzi zapłacił 'Danegeld', próbując odkupić wikingów.

Wikingowie nie zostali więc trwale pokonani – Anglia miała czterech królów wikingów w latach 1013-1042. Największym z nich był król Cnut, który był królem zarówno Danii, jak i Anglii. Będąc chrześcijaninem, nie zmuszał Anglików do przestrzegania duńskiego prawa; zamiast tego uznawał anglosaskie prawo i zwyczaje. Pracował nad stworzeniem północnoatlantyckiego imperium, które zjednoczyłoby Skandynawię i Anglię. Niestety, zmarł w wieku 39 lat, a jego synowie mieli krótkie, niespokojne rządy.

Ostatnia inwazja wikingów na Anglię nastąpiła w 1066 r., kiedy Harald Hardrada popłynął rzeką Humber i wraz ze swoimi ludźmi pomaszerował do Stamford Bridge. Jego sztandar bojowy nosił nazwę Land-waster. Angielski król, Harold Godwinson, pomaszerował ze swoją armią na północ i pokonał Hardradę w długiej i krwawej bitwie. Anglicy odparli ostatnią inwazję ze Skandynawii.

Jednak zaraz po bitwie król Harold usłyszał, że Wilhelm z Normandii wylądował w Kencie z kolejną armią inwazyjną. Nie mając czasu na odpoczynek, armia Harolda szybko pomaszerowała z powrotem na południe, by stawić czoła nowemu zagrożeniu. Wyczerpana armia angielska walczyła z Normanami w bitwie pod Hastings 14 października 1066 roku. Pod koniec długiego dnia walki Normanowie zwyciężyli, król Harold nie żył, a nowym królem Anglii został Wilhelm.

Jak na ironię, Wilhelm pochodził od Wikingów: jego prapradziadek Rollo był Wikingiem, który w 911 roku najechał Normandię w północnej Francji. Jego ludzie z czasem stali się Francuzami, ale w pewnym sensie ta ostatnia udana inwazja na Anglię była kolejną inwazją Wikingów.

Wikingowie: kluczowe pojęcia

• Wiking
• Rajda
• Inwazja
• Zasiedlenie
• Danelaw