Zespół policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników (PCOS), ostatnio określany również jako anowulacja hiperandrogenna, jest przewlekłym zespołem anowulacyjnym związanym z nadmiarem androgenów.

Diagnoza PCOS wymaga na ogół spełnienia dowolnych dwóch z trzech poniższych kryteriów rozpoznania, jak również wykluczenia innych etiologii (np. wrodzonego przerostu nadnerczy, zespołu Cushinga i/lub guza wydzielającego androgeny) 4,18:

1. zaburzenia owulacji (oligo- lub anowulacja)
2. kliniczny i/lub biochemiczny hiperandrogenizm
3. morfologia policystycznych jajników w badaniu ultrasonograficznym

W związku z tym badanie ultrasonograficzne nie jest konieczne do rozpoznania, jeśli obecne są cechy zarówno zaburzeń owulacji, jak i hiperandrogenizmu, ale pozwoli zidentyfikować pełny fenotyp PCOS.

Terminologia

Hyperandrogenna anowulacja została zaproponowana jako dokładniejszy i potencjalnie mniej mylący termin, ponieważ cechą jajników są liczne pęcherzyki, a nie torbiele 13. Na obecnym etapie PCOS pozostaje jednak terminem powszechnie znanym i używanym.

Epidemiologia

Oszacowana częstość występowania wynosi 8-13% kobiet w wieku rozrodczym, ale waha się ona (do 20%) w zależności od stosowanych kryteriów diagnostycznych 11.

Prezentacja kliniczna

Klasyczna triada PCOS to:

1. oligomenorrhea
2. hirsutyzm
3. otyłość

Dodatkowo pacjenci mogą mieć niepłodność, trądzik, łysienie lub biochemicznie wykazywać zwiększony poziom androgenów.

Patologia

Markery

Biochemiczny hiperandrogenizm opiera się na pomiarze wolnego testosteronu, wskaźnika wolnych androgenów lub obliczonego biodostępnego testosteronu.

Poziom hormonu antymüllerowskiego (AMH) jest ogólnie podwyższony i pojawiają się dowody na przydatność AMH w diagnostyce PCOS. W momencie pisania tego tekstu, standaryzacja i walidacja oznaczeń jest niewystarczająca, a AMH nie powinien być wykorzystywany w diagnostyce PCOS na tym etapie 18.

Związki

• płodność i nawracające utraty ciąży
• długoterminowe zwiększone ryzyko
  • cukrzycy typu 2
  • choroby sercowo-naczyniowej
  • raka endometrium (ryzyko zwiększone dwu- do sześciokrotnie) 6,18

  .

• wysoka częstość występowania lęku i depresji
• kobiety z policystyczną morfologią jajników są narażone na zwiększone ryzyko OHSS podczas poddawania się IVF,

Cechy radiograficzne

Ultrasonografia

Jajniki mogą być prawidłowe w PCOS, i odwrotnie, policystyczna morfologia jajników (PCOM) może być widoczna u kobiet bez tego zespołu. Przyjmuje się jednak, że kobiety z PCOS mają większe jajniki i zwiększoną liczbę pęcherzyków jajnikowych.

Szczegółowe kryteria diagnostyczne były jednak w ostatnich latach przedmiotem dyskusji i zmian. Zaktualizowane kryteria diagnostyczne w czasie przeglądu są oparte na międzynarodowych wytycznych konsensusu z 2018 roku 18.

U pacjentek >8 lat po menarche i przy użyciu sondy endowaginalnej o wysokiej częstotliwości:

• liczba pęcherzyków w jajniku (FNPO) ≥ 20, i/lub
• objętość jajnika ≥10 mL, przy zapewnieniu braku ciał jamistych, torbieli lub pęcherzyków dominujących

Jeżeli stosuje się skanowanie przezbrzuszne lub starszą technologię, w której morfologia jajnika nie jest dobrze widoczna, należy rozważyć zastosowanie progu objętości jajnika ≥10 mL dla każdego z jajników.

Kryteria diagnostyczne zostały dostosowane do młodocianych kobiet (zdefiniowanych jako kobiety w ciągu 8 lat od menarche lub w wieku <20 lat), u których badanie ultrasonograficzne nie powinno być stosowane w diagnostyce PCOS ze względu na dużą częstość występowania jajników wielopłatkowych w tym okresie życia.

Zastępuje to pierwotne kryteria rotterdamskie ≥12 pęcherzyków oraz przejściowe zalecenia 24 lub 25 pęcherzyków na jajnik. Obecność pojedynczego jajnika wielopęcherzykowego jest wystarczającym kryterium sonograficznym dla PCOS 2.

Opisano również inne cechy morfologiczne, ale nie stanowią one formalnych kryteriów diagnostycznych:

• hiperechogeniczny zrąb centralny
• peryferyjne umiejscowienie pęcherzyków (objaw sznura pereł)
• pęcherzyki o podobnej wielkości o wymiarach 2-9 mm

MRI

MRI nie jest rutynowo zalecane w diagnostyce PCOS, niemniej jednak MRI miednicy może wykazać większość lub wszystkie powyższe cechy sonograficzne. Charakterystyka sygnału obejmuje:

• T1: małe, jednolite pęcherzyki mają niski sygnał, podczas gdy centralny zrąb ma sygnał pośredni (vs normalne myometrium)
• T2: pęcherzyki mają wysoki sygnał T2, podczas gdy zrąb centralny ma stosunkowo niski sygnał T2 8

Historia i etymologia

Zespół ten został po raz pierwszy opisany przez I F Steina i M L Leventhala w 1935 roku 7.

Praktyczne punkty

• przy braku konsensusu czasami łatwiej jest podać liczbę pęcherzyków w każdym jajniku niż próbować oznaczyć jajniki jako „policystyczne” lub „wielopęcherzykowe”
• nie należy stosować badania ultrasonograficznego w diagnostyce PCOS u pacjentek <8 lat po menarche z powodu częstego występowania jajników wielopęcherzykowych w tym okresie życia.pęcherzykowych jajników w tym okresie życia
• ponieważ indywidualny wiek menarche może nie być znany, sugeruje się granicę wieku 20 lat dla przydatności badania ultrasonograficznego w tej diagnostyce (w oparciu o medianę wieku menarche wynoszącą około 12 lat)
• po menopauzie, nowe lub kontynuowane rozpoznanie PCOS może być rozważane na podstawie wywiadu i klinicznych dowodów na utrzymujący się hiperandrogenizm
• kobiety po menopauzie z nowo pojawiającym się, ciężkim lub pogarszającym się hiperandrogenizmem, w tym hirsutyzmem, wymagają dalszych badań w celu wykluczenia guzów wydzielających androgeny i przerostu jajników.