Zgubny mit rasy kaukaskiej

Klasyfikacja ta sięga roku 1795, kiedy to Johann Friedrich Blumenbach, szanowany niemiecki lekarz i antropolog, prowadził badania, w których mierzył czaszki, powszechną wówczas praktykę porównywania odmiennych grup ludzkich.

Jego poglądy na temat rasy były skomplikowane. Badając czaszkę kobiety z rejonu Kaukazu, był uderzony jej symetrią i delikatnymi rysami, opisując ją jako „przystojną i godną”. Wierzył, że biała rasa jest najpiękniejszym typem człowieka – to oświeceniowe przekonanie podzielali Thomas Jefferson i Benjamin Franklin – i dokonał logicznego skoku. Jeśli biała rasa była najpiękniejsza, a to była najpiękniejsza czaszka, to miejsce jej pochodzenia – góry Kaukazu – muszą być miejscem narodzin białej rasy: stąd termin Kaukazczycy.

Pomysły Blumenbacha były odbiciem nieświadomych uprzedzeń i białej dumy rasowej jego epoki, a kiedy stworzył pierwszy rasowy schemat pięciu ras, umieścił Kaukazczyków na samym szczycie. Jednak pod pewnymi względami był zaskakująco postępowy. Wierzył w „jedność ludzkości”, twierdząc, że poszczególni członkowie wszystkich grup mają równe zdolności do inteligencji, kreatywności i organizacji. W rzeczywistości był często wyśmiewany przez swoich kolegów naukowców za swoje wielkoduszne poglądy na temat równości w odniesieniu do grup nie-białych.

Blumenbach postawił również poprawną hipotezę, że ludzie wszystkich ras wywodzą się od wspólnego przodka (monogeneza), a nie od wielu źródeł (poligeneza), co było kluczową debatą jego czasów. Oczywiście pomylił się co do geografii pochodzenia człowieka. Przytłaczająca większość odkryć naukowych od czasów Blumenbacha – DNA, zapis kopalny, ludzki genom – wskazuje na to, że ludzkość wyłoniła się z Afryki.

W latach następujących po przypuszczeniach Blumenbacha stały się one szeroko cytowane jako dowód białej wyższości rasowej, zwłaszcza w młodej republice Stanów Zjednoczonych. Przez następne stulecie uczeni naukowo uzasadniali ideę, że grupy rasowe mają odrębne genetyczne cechy charakteru. Nowy naród amerykański wchłonął teorie rasowe Blumenbacha, które pozostały zakorzenione w naszej historii prawnej, ideologii rasowej i tożsamości narodowej.

Europejczycy dziś rzadko powołują się na Kaukazczyków jako tożsamość etniczną, więc dlaczego Amerykanie to robią? Oto moja prosta teoria: Bycie kaukaskim dostarcza białym Amerykanom mitu o pochodzeniu. Ponieważ nie ma oficjalnego „Białego Lądu”, powiedzenie „jestem Kaukazczykiem” ma w sobie mistyczną otoczkę geografii. Słowo „kaukaski” funkcjonuje jako niemal magiczne słowo odnoszące się do odległej, nieznanej krainy, z której pochodzą biali ludzie. Mit ten pełnił również kluczową funkcję historyczną dla białych etniczistów: Podczas intensywnej imigracji przez Ellis Island, grupy uważane wówczas za rasowo odrębne – Żydzi, Włosi, Syryjczycy – mogły powoływać się na Kaukaza jako na tożsamość rasową i w ten sposób bagatelizować różnice etniczne.

Historia naszego obecnego użycia terminu Kaukaz jest historią mitu żyjącego dalej wbrew nauce. Używanie terminu Kaukazczyk nie jest bardziej naukowe niż, powiedzmy, nazywanie ludzi niskiego wzrostu Hobbitami – inną fikcyjną rasą o europejskim pochodzeniu.

Język ma znaczenie: Zaprzestanie używania słowa „kaukaski” byłoby pierwszym krokiem w kierunku cofnięcia naszego przywiązania do kodowania kolorystycznego ludzkości, czegoś, co leży u podstaw co najmniej 300 lat tożsamości i ideologii. Jako że Stany Zjednoczone wciąż zmagają się z rasą i rasizmem, nadszedł czas, by naród, jego policjanci i media przestały być współwinne używania terminu opartego na zdyskredytowanej XVIII-wiecznej teorii zakorzenionej w fałszywych wyobrażeniach o wyższości białej rasy.

Joel Dinerstein jest profesorem języka angielskiego na Uniwersytecie Tulane i autorem dwóch książek o rasie, muzyce i kulturze.

Joel Dinerstein jest profesorem języka angielskiego na Uniwersytecie Tulane i autorem dwóch książek o rasie, muzyce i kulturze.

Joel Dinerstein jest profesorem języka angielskiego na Uniwersytecie Tulane.