Hoeveel talen worden er in Frankrijk gesproken?

Frans wordt erkend als de officiële taal van Frankrijk, maar er zijn in feite veel regionale talen die binnen de grenzen van Frankrijk al minstens zo lang, zo niet langer dan Frans, worden gesproken. In dit artikel gaan we na hoeveel talen er in Frankrijk worden gesproken.

Alleen al binnen de Franse agglomeratie zijn er vele talen en verwante dialecten die een afspiegeling vormen van de bevolkingsgroepen die zich in deze regio ontwikkelden voordat Frankrijk l’Hexagone werd. De meeste van deze talen, waaronder het Frans, zijn van Indo-Europese oorsprong. Zij hebben zich ontwikkeld uit een grote, wijdverspreide familie van talen, variërend van het Italisch tot het Indo-Iraans, die alle hun oorsprong vinden in een Proto-Indo-Europese voorouder. Hoewel veel van de Franse regionale talen zich als Romaanse talen uit het Vulgair Latijn hebben ontwikkeld, omvatten zij ook talen van Germaanse en Keltische oorsprong. Daarnaast wordt binnen de Franse grenzen ook het Baskisch gesproken, dat de unieke positie inneemt een taal-isolaat te zijn dat dateert van vóór de komst van de Indo-Europese talen.

De website van de Franse regering noemt de volgende regionale talen van Europees Frankrijk: “basque, breton, catalan, corse, dialectes allemands d’Alsace et de Moselle (alsacien et francique mosellan), flamand occidental, francoprovençal, langues d’oïl (bourguignon-morvandiau, champenois, franc-comtois, gallo, lorrain, normand, picard, poitevin-saintongeais (poitevin, saintongeais), wallon), occitan ou langue d’oc (gascon, languedocien, provençal, auvergnat, limousin, vivaro-alpin), parlers liguriens”. Zoals u ziet, bevat deze lijst talen die niet beperkt blijven tot de grenzen van Europees Frankrijk, zoals het Catalaans, dat een officiële status heeft in delen van Spanje en Italië, en het West-Vlaams, een dialect van het Nederlands dat in België en Nederland wordt gesproken.

Het Frans werd in 1539 erkend als lingua franca van Frankrijk door de Ordonnance de Villiers-Cotterêts, artikelen 110 en 111, die opriep tot het gebruik van het Frans in rechtshandelingen en officiële wetgeving. Deze maatregel, die werd geïllustreerd als een maatregel om taalverwarring te voorkomen, betekende een verschuiving ten opzichte van het gebruik van het Latijn voor officiële documenten en decreten. Het Frans werd opnieuw aangewezen als de officiële taal van Frankrijk in een amendement op de grondwet van de Cinquième république van 1992, waarvan het tweede artikel het Frans aanwijst als de voornaamste taal voor communicatie in de Franse regering en openbare mededelingen. De status van de regionale talen van Frankrijk is precairder geweest, omdat zij vaak terzijde zijn geschoven ten gunste van één wijdverbreide lingua franca, en te maken hebben gehad met onderdrukking in openbare onderwijsinstellingen, alsmede met tegenslagen die verband hielden met twee wereldoorlogen in de eerste helft van de twintigste eeuw. Toch hebben ook bepaalde regionale talen een heropleving gekend, die zowel verband houdt met onderwijsinitiatieven als met een sterker gevoel van regionale identiteit.

Romaanse talen

De Romaanse talen die in verschillende regio’s van Frankrijk worden gesproken, kunnen in drie geografische subgroepen worden onderverdeeld: langues d’oïl, occitan (langue d’oc), en franco-provençal. De woorden oïl en oc zijn manieren om oui te zeggen in de langues d’oïl en het occitaans, ook wel langue d’oc genoemd, en komen voor in de namen die aan deze talen en aan de vroegere zuidelijke provincie van Frankrijk, Languedoc, zijn gegeven. De meest gesproken oïltaal is het Frans, waarvan de taalkundige dominantie zich ontwikkelde tijdens de Franse Revolutie en die is geëxporteerd naar andere delen van de wereld waar Frankrijk zijn grenzen heeft uitgebreid.

Binnen de grenzen van Europees Frankrijk hebben andere Romaanse talen voet aan de grond gekregen, waaronder het Catalaans, of Català, waarvan de uitspraak en het schrift bepaalde gelijkenissen vertonen met zowel het Frans als het Spaans. Het Catalaans, dat in het departement Pyreneeën-Oriëntales in Frankrijk wordt gesproken, heeft in het Middellandse-Zeegebied zowel uitbreiding als achteruitgang gekend. In de vroegmoderne periode werd het als officiële taal gebruikt op Sicilië en Sardinië, maar in de daaropvolgende perioden nam het af ten gunste van de dominantere Italiaanse, Spaanse en Franse talen. Momenteel heeft het de officiële status in de autonome Spaanse gemeenschappen Catalonië, de Balearen en Valencia, en de semi-officiële status in de Italiaanse gemeente Alghero. Het is de officiële taal van het Prinsdom Andorra.

Het gebruik van het Catalaans heeft een prominente rol gespeeld in de strijd om de Catalaanse onafhankelijkheid van Spanje, en was een belangrijk onderdeel van de kandidatuur in 2018 van de voormalige Franse premier Manuel Valls als burgemeester van Barcelona, de hoofdstad van Catalonië. Omdat hij van vaderskant van Catalaanse afkomst is en de taal spreekt, hoopte Valls diverse kanten van het politieke spectrum aan te spreken in zijn pogingen om het tij richting Catalaanse onafhankelijkheid te keren, na een controversieel referendum in Catalonië waarin de burgers van de regio met een overweldigende meerderheid voor onafhankelijkheid stemden. Deze meest recente opleving van de onafhankelijkheidsbeweging weerspiegelt een voortdurende strijd om Catalaanse autonomie, die al in de 19e eeuw in politieke campagnes naar voren kwam. Een oproep tot culturele en taalkundige autonomie is te zien in de film L’Auberge espagnole van Cédric Klapisch uit 2002, waarin een professor economie in Barcelona erop staat zijn cursus in het Catalaans te geven.

Germaanse talen

Germaanse talen zijn ook prominent aanwezig binnen de grenzen van Metropolitan Frankrijk, met het Elzassisch, of Elsässerditsch, de op één na meest gesproken regionale taal in Frankrijk, na het Occitaans. Het wordt gesproken in de Franse Elzas en heeft veel gemeenschappelijke kenmerken met het Duits. Het wordt zelfs beschouwd als wederzijds verstaanbaar met het lokale dialect dat over de grens in Bazel (Zwitserland) wordt gesproken. De Elzas is in de afgelopen anderhalve eeuw vier keer heen en weer geschoven tussen Frankrijk en Duitsland en de invloeden van zowel het Frans als het Duits zijn duidelijk terug te vinden in de taal. Zoals met veel van de regionale talen in Frankrijk, is het gebruik van het Elzassisch in de twintigste eeuw afgenomen, omdat het gebruik van Germaanse talen op scholen in Frankrijk na 1945 verboden werd, maar het wordt nog steeds gesproken en maakt deel uit van regionale onderwijsprogramma’s. De Elzassers hebben het onderwijs in het Elzassisch op scholen bevorderd en zetten de tradities en gebruiken voort die uniek zijn voor hun deel van de wereld. Vooral de oudere generatie communiceert in het Elzassisch voor alledaagse activiteiten, zoals boodschappen doen op de markt en samenkomen met vrienden en familie.

Keltische talen

Keltische talen zijn talen die in de pre-Romeinse en Romeinse tijd perioden van expansie in West-Europa kenden en momenteel vooral gesproken worden op de Britse eilanden, in Ierland en in Bretagne. De Bretoense taal, of Brezhoneg, is in de vijfde eeuw vanuit het noorden in Bretagne ontstaan en heeft tot op heden perioden van verval en uitbreiding gekend. Het Bretons deelt een basiswoordenschat met het Welsh en het Cornish, maar heeft een literaire traditie die verschilt van deze talen en die dateert uit de 15e eeuw, gedeeltelijk door de Franse invloed op het Bretons in tegenstelling tot de Engelse invloed op het Welsh en Cornish. Momenteel wordt Bretoens aangeboden op scholen in Bretagne en zijn er instellingen zoals de Diwan-school opgericht om de Bretonse taal te promoten. Het Office public de la langue bretonne is een openbare instelling die door de staat en de regio wordt gefinancierd en die onderzoek verricht, gegevens verzamelt en het onderricht in en het gebruik van het Bretoens in het dagelijkse leven bevordert. Naast educatieve en sociale initiatieven van voorstanders van het Bretoens, wordt de taal ook gebruikt voor bepaalde openbare werken, zoals de tramlijn van Brest in Brest, Bretagne, die zich onderscheidt door drietalig te zijn, aangezien hij Bretoens, Frans en Engels gebruikt in zijn navigatie. Het is ook gebruikelijk om in Bretagne tweetalige straatnaamborden te zien, zowel in het Bretons als in het Frans.

Baskisch

Het Baskisch, ook wel Euskara genoemd, dateert van voor de komst van de Latijnse talen in de regio en zelfs van voor de aanwezigheid van Indo-Europese talen. De taal wordt gesproken in de Baskische regio, een gebied in de Pyreneeën dat zich uitstrekt over de Frans-Spaanse grens. Het Baskisch wordt officieel erkend in Spanje, aangezien artikel 3 van de Spaanse grondwet van 1978 de autonome gemeenschappen toestaat om naast het Spaans ook andere talen de status van mede-officiële taal te verlenen. Er bestaan verschillende theorieën over de ontwikkeling van het Baskisch en pogingen om een verband te vinden met andere talen. Zo is er een genetisch verband tussen het Baskisch en het Iberisch (een oude taal die niet meer gesproken wordt, maar die te vinden is in inscripties aan de oostkust van Spanje en de zuidkust van Frankrijk), een verband tussen het Baskisch en de talen van de Kaukasus, en de ontwikkeling van het Baskisch uit de Noordwest-Afrikaanse taal, het Dogon. Hoewel het zoeken naar verwantschap tussen het Baskisch en andere talen nog steeds geen uitsluitsel geeft, is men het er wel over eens dat het Baskisch wordt beschouwd als een van de oudste talen die vandaag de dag nog leven.

Status van regionale talen in Frankrijk

De Organisatie van de Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur (UNESCO), categoriseert de talen van de wereld die minder worden gesproken naar gelang hun niveau van bedreiging. Deze zijn: Kwetsbaar, Beslist Bedreigd, Ernstig Bedreigd, Ernstig Bedreigd en Uitgestorven. Van de hierboven besproken talen vallen alle niet-Romaanse variëteiten in een van deze categorieën, waarbij Baskisch en Elzassisch (als een Alemannische taal) als Kwetsbaar worden beschouwd, en Bretons als Ernstig Bedreigd. Hoewel Frankrijk het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden heeft ondertekend, een in 1992 aangenomen Europees verdrag dat tot doel heeft historische regionale talen en talen van minderheden in Europa te beschermen en te bevorderen, heeft het de wet niet geratificeerd.

Hoewel Frankrijk hard werkt aan de bevordering van de Franse taal, en in 1635 zelfs het regulerende orgaan van de Académie Française oprichtte om de Franse taal te beschermen en te bevorderen, lijkt de relatie met de eigen regionale talen complexer te zijn. De gehechtheid aan een specifieke regionale taal kan worden gezien als een verlangen naar meer autonomie en uiteindelijke onafhankelijkheid, zoals blijkt uit de toespraak die Jean-Guy Talamoni, de nieuw verkozen voorzitter van de Corsicaanse Assemblee, in 2016 hield en die volledig in het Corsicaans, of Corsu, was gesteld. Maar de heropleving van de regionale talen toont ook een band met de geschiedenis van Frankrijk, een van de kernelementen van het Franse onderwijscurriculum, waarvan het belang blijkt uit de overvloed aan herdenkingsborden, gebouwen en monumenten die in Frankrijk te vinden zijn. Regionale talen in Frankrijk zijn, net als andere minderheidstalen in de wereld, kwetsbaar voor uitsterven binnen de komende honderd jaar, een andere prognose van de UNESCO. Het blijft een tijdgevoelige uitdaging om te zien of de inspanningen om het uitsterven van de helft van de talen in de wereld, meer dan 7.000 in aantal, te vertragen al dan niet succesvol zullen zijn.

🇫🇷 Train om beter Frans te spreken!

Of je nu een beginner bent of een gevorderde taalleerder, Glossika’s audio-gebaseerde training verbetert je Frans luisteren en spreken op moedertaal snelheid. En door te trainen met Glossika, zult u in staat zijn om de Franse grammatica en woordenschat op natuurlijke wijze te verwerven, en leert u hoe u Franse zinnen opbouwt door gebruik te maken van de juiste woordvolgorde.

Geen verplichting en geen credit card nodig. Klik hier om u in te schrijven op Glossika en te beginnen:

Foo

Je vindt het misschien ook leuk:

Hoe gebruik je “de passieve stem” in het Frans
Hoe gebruik je de Franse voornaamwoorden Y en EN
Hoe druk je tijden en data uit in het Frans
Gratis PDF Download: Gids voor de Franse Uitspraak & Grammatica
Gratis PDF Download: Beginnersgids voor Franse grammatica en woordvolgorde